THEMA: ZORG

Kopvol: ‘Ontwerp vanuit prototype kamers’

19 september 2013, 3:19

De beleving van de patiënt, daar
begint zorgarchitectuur volgens kopvol architecture & psychology mee. Binnen
het bureau, en dat is toch wel bijzonder, werkt een architect samen met een
psychologe. Hierdoor is het bureau in staat ontwerp en onderzoek heel direct
aan elkaar te koppelen.

Tekst Naomi Cheung San

“Het is niet de taak van architecten om muurtjes om mensen
heen te bouwen. Met name in de zorg moeten architecten afwijken van het
kwantitatieve programma,” zegt psychologe Tanja Vollmer van kopvol architecture
& psychology. “Juist omdat in de zorg de gebruikers kwetsbaar zijn, kun je
als architect een grote bijdrage leveren aan de manier waarop mensen zich
voelen, iedere potloodlijn moet leiden tot een betere genezing”, vult architect
Gemma Koppen aan.

Samen vormen Koppen en Vollmer kopvol
architecture&psychology. Sinds de oprichting van kopvol,
vijf jaar geleden, ontwikkelt het bureau de link tussen architectuur en
onderzoek. Beleving is volgens kopvol een wisselwerking tussen mens en omgeving
en vanuit die visie ondersteunt het architectenbureau
de verbetering van de leefomgeving van patiënt en personeel.
“Deze wisselwerking is niet esoterisch, maar gaat over wetenschap en empathie,”
zegt Vollmer.

Prototypes

Een veel gehoorde term in de wereld van de
zorgarchitectuur is ‘Evidence Based Design’ (EBD): een manier van ontwerpen
waarbij de effecten van de omgeving op de gebruiker wetenschappelijk bewezen
zijn. Maar kopvol stelt dat veel van de onderzoeksinformatie rondom
EBD onder meer vanwege de omvang en de complexiteit onbruikbaar is voor
architecten.

“Door wetenschappelijke resultaten te vertalen in kwaliteitseisen
en designcriteria, hanteren wij een taal waar een architect wél iets mee kan,”
vindt Vollmer. Koppen vult aan: “Deze criteria worden vervolgens ruimtelijk
vertaald in prototypes. Een prototype ontstaat in de voorfase van het ontwerp.
Hierin zijn cruciale facetten al ruimtelijk bepaald, maar hebben nog geen
context. Als je vanuit de gebruiker denkt is dit een logische werkwijze.“

Ouder Kind
Eenheid

In 2010 werd kopvol door de initiatiefnemers
gevraagd om kwaliteitseisen op te stellen voor het zorggedeelte van het Prinses
Maxima Centrum voor Kinderoncologie dat in 2016 in Utrecht
gerealiseerd wordt. Het prototype wat hier onder meer uit voortkwam, werd door
kopvol ‘Ouder Kind Eenheid’ (OKE) gedoopt. In de opgestelde uitgangspunten
wordt ontwikkelingspsychologische kennis geïntegreerd in het ontwerp.

"Een kind met kanker heeft dag en nacht behoefte
aan de nabijheid van zijn ouders. Op die manier kan het de ziekte verwerken en
wordt het afgeleid van de pijn. Maar een kind moet ook gestimuleerd blijven in
zijn autonome ontwikkeling, dit geldt vooral voor kinderen van boven de tien
jaar. Kinderen moeten zich zelfstandig kunnen ontwikkelen”, vertelt Vollmer.

Hier ontstaat direct de vraag hoe je, als de
ouder bij het kind slaapt (rooming-in), genoeg ruimte kunt creëren voor
autonome ontwikkeling. Kopvol ontwikkelde daarom een flexibele kamer. Een kamer
die visueel en akoestisch te scheiden is in een gedeelte voor het kind en een
deel voor de ouder. ”Zo wordt de slaap van het kind, die belangrijk is voor het
genezingsproces, bijvoorbeeld niet verstoord en biedt het privacy. De
ruimte krijgt zelfs een werkplek voor de ouder die vaak al maanden druk is met
ziekenhuisbezoeken”, aldus Vollmer.

Innovatie

De meningen van medisch
specialisten, patiënten en ouders worden door kopvol vooraf, op een
wetenschappelijke manier, onderzocht. Doordat het bureau al in een vroege fase
van het ontwerpproces werkzaam is kan in een latere fase efficiënter
worden gewerkt. “Behandelaars die eerst tegen het ‘rooming-in’ in
combinatie met honderd procent één-bedkamers waren, begrepen door het prototype
dat de behoeftes van de ouders en de ontwikkeling van het kind hierin optimaal
ondersteund worden”, vertelt Koppen.

“In een kinderkankerziekenhuis is een patiënt niet
alleen een patiënt, hij is kind en ouder ineen. Daarom zijn er meer vierkante
meters nodig dan bij een standaard ziekenhuis.” Het prototype op basis van EBD
heeft inmiddels investerende zorgverzekeraars overtuigd om vanuit een
speciaal innovatiefonds de realisatie van de OKE’s te financieren.

Healing
environment

Vollmer stelt dat het Prinses
Maxima centrum gedefinieerd kan worden als een gebruikersspecifieke healing environment. “Niet elke patiënt
is hetzelfde, daarom moeten architecten de tijd nemen om de beleving van de
specifieke gebruiker te begrijpen. Veel uitgangspunten van het concept healing environment zijn bruikbaar, maar
een bestaat een risico tot stereotypering van de patiënt.”

In de toekomst hoopt kopvol ook zelfstandig ontwerpen te
realiseren. “Vooralsnog werken we nauw samen met architectenbureaus en
opdrachtgevers om de standaarden voor zorggebouwen te vernieuwen en daarmee de
basis voor een meer patiëntgerichte zorgarchitectuur te leggen.”

Trefwoorden

tanja vollmer healing environment zorg prototype evidence based design gemma koppen naomi cheung san ebd psychologie kopvol

Andere nieuwsberichten

Video: expositie Canon van Nederland

Gisteren, 13:43

Vrijdag wordt in het nieuwe entreepaviljoen van het Openluchtmuseum in Arnhem de Canon van Nederland geopend.

Bijhouwerprijs 2017 toegekend aan Ruimte voor de Rivier

Gisteren, 11:47

Het programma Ruimte voor de Rivier is onderscheiden met de Bijhouwerprijs voor landschapsarchitectuur.

Herman Teirlinckgebouw: poëzie uit het gewone

Gisteren, 10:32

Op het industriële Tour & Taxis terrein net ten noorden van de Brusselse binnenstad heeft Neutelings Riedijk Architecten een maar liefst 65.000 vierkante meter groot kantoorgebouw ontworpen voor de Vlaamse overheid.

Lelystad viert vijftigjarig bestaan

21 september, 4:16

In 1967 arriveerden de eerste bewoners in de hoofdstad van Flevoland, waarvan de bouw twee jaar eerder was begonnen.

Amsterdam zoekt oplossingen voor stedelijke logistiek

Gisteren, 10:40

De gemeente Amsterdam is op zoek naar innovatieve oplossingen voor de stedelijke logistiek in de binnenstad.

Steeds minder bos in Nederland

Gisteren, 09:00

Het totale oppervlakte aan bos in Nederland is sinds 2013 jaarlijks met 1350 hectare afgenomen.

VN-klimaatcentrum naar Rotterdam en Groningen

21 september, 2:50

Een nieuw centrum voor klimaatvraagstukken van de Verenigde Naties wordt in twee Nederlandse steden gevestigd: Rotterdam en Groningen.

Ai Weiwei topper op Amsterdam Light Festival

21 september, 9:41

De komende editie van Amsterdam Light Festival kan bogen op deelname van de wereldberoemde Chinese kunstenaar Ai Weiwei.

Steden Brabant creëren woonruimte stadsvogels

20 september, 1:29

Breda, Den Bosch, Eindhoven, Helmond en Tilburg nemen maatregelen om te zorgen dat stadsvogels en vleermuizen de komende jaren meer nest- en verblijfplaatsen krijgen in gebouwen.

'Extra geld nodig voor gevolgen extreem weer'

20 september, 9:55

Het Deltaprogramma 2018 evat maatregelen om het land te beschermen tegen overstromingen als gevolg van de klimaatverandering en te zorgen voor voldoende zoet water.

Ga naar het nieuws-archief