Studio Marco Vermeulen: “Kringlopen zijn ruimtelijk”

17 juni 2013, 10:35

Bedrijventerreinen, deltagebieden, waterpleinen, energiecentrales – dat is het schaalniveau waarop
Studio Marco Vermeulen opereert. Op dat schaalniveau sluit het bureau kringlopen van allerlei aard: energie, warmte, CO₂, enzovoorts.
Tekst Kirsten Hannema

“De manier waarop we omgaan met duurzaamheid doet me soms denken aan de science fiction
verhalen van Jules Verne of aan de imaginaire vliegtuigen van de Belgische kunstenaar Panamarenko” zegt architect Marco Vermeulen. “Het is duidelijk dat we die ecologische bijdrage willen gaan leveren, maar we zijn zó bezig er uitdrukking aan te geven dat we soms vergeten na te gaan of het ook werkt. Als er maar ergens een helofytenfilter ligt of een groen dak, dan gaat het goed –
dat lijkt de gedachte. De grote uitdaging voor de toekomst is om doeltreffende maatregelen te nemen op het schaalniveau waar dat het meest effectief is.”

Een hoger schaalniveau
Een voorbeeld: slimme, ondergrondse koppelingen tussen gebieden waar een overschot aan warmte is (de petrochemische industrie) en gebieden waar warmte nodig is (glastuinbouw en steden). In combinatie met geothermie kan daarmee aan een ‘smart thermal grid’ worden gebouwd dat in de gehele warmtebehoefte van Zuid-Holland voorziet. Dat is wat Studio Marco Vermeulen onder anderen heeft voorgesteld in het perspectief Biobaseload 2050 voor de provincie Zuid-Holland, een toekomstvisie waarin de hele provincie ‘draait’ op duurzame energie.

Een ander voorbeeld: het Logistiek Park Moerdijk bij Zevenbergen, een project waar Vermeulen sinds 2010 aan werkt. “We voorzien daar onder meer de 100 hectare aan dakoppervlak van pv-cellen. Maar wat bleek?
Het ontkoppelen van auto- en vrachtverkeer in gescheiden systemen levert verreweg de meeste winst op. Elke keer dat een vrachtauto moet stoppen voor een auto en weer optrekt kost namelijk een liter diesel. Daar kan geen groen dak tegenop.”

Het sluiten van kringlopen
Met deze twee voorbeelden is meteen duidelijk op welk schaalniveau Studio Marco Vermeulen opereert: bedrijventerreinen, deltagebieden, waterpleinen, energiecentrales. Het zijn niet altijd de meest sexy opgaven, erkent Vermeulen. Maar het zijn precies die opgaven die hem ertoe hebben aangezet om zich te specialiseren op het gebied van duurzaamheid.

Het maken van een masterplan voor Greenport Venlo was in 2009 de eerste opdracht voor het bureau waarbij het sluiten van kringlopen op het gebied van water, energie en reststoffen centraal stond. Een werkgebied van 5000 hectare. Juist door die enorme omvang, en Venlo’s ambitie om het volgens het C2C-principe te ontwikkelen, lagen er substantiële kansen.

“Een ontwerp moet meer zijn dan een optelsom van ‘groene’
maatregelen of een schema van kringlopen”, legt Vermeulen uit. “Het gaat om de vraag wat de ruimtelijke consequenties zijn. Wij zijn op zoek gegaan naar een nieuwe stedenbouwkundige typologie die de beoogde kringlopen kan accommoderen. Het klaverblad is niet zomaar een symbool. De vorm zorgt ervoor dat het landschap diep tussen de gebouwen door kan dringen. Dat het regenwater van de daken optimaal in de grond infiltreert. Dat in de clusters van de ‘klaverblaadjes’ samenwerkingsverbanden kunnen groeien...”
Marco Vermeulen durft groot te denken; hoe moeten we anders grip krijgen op het tekort aan energie en grondstoffen? Hij fantaseert zelfs over een hele nieuwe vorm van planologie, waarbij de kringlopen van industriegebieden, steden, natuur en energievoorzieningen strategisch met elkaar verbonden, gemixt of van elkaar gescheiden worden.

Verleiding
Dit alles betekent echter niet dat Vermeulen nooit nadenkt over ‘mooie dingen maken’. “Ik realiseer me terdege dat verleidingskracht nodig is om iets voor elkaar te krijgen als architect.” Het meest trots is hij wat dat betreft op zijn ontwerp voor een gasontvangststation bij het Brabantse Dinteloord, een glastuinbouwgebied in ontwikkeling. Als het gebied vol is, zal er per uur 35.000 m³
aardgas door het station stromen; dat is wat 18 gezinnen in een jaar verbruiken.

Maar de bedoeling is dat de biovergister die recentelijk is gebouwd in de toekomst biogas gaat leveren via het gasontvangststation. “Dat gegeven hebben we in het gevelpaneel van het gebouwtje verbeeld. Op het paneel staat de chemische code voor aardgas – dat is de ‘oude’ fossiele wereld. Maar het paneel zelf is gemaakt van biobased materiaal – de belofte voor de toekomst. Het station staat symbool voor een transitie die niet alleen over energie maar ook over grondstoffen gaat.

Het mooiste vind ik de reacties van de omringende bedrijven. Zo wil ook de nabijgelegen Suikerunie zich gaan toeleggen op het maken van bouwproducten uit plantaardig restmateriaal. In al zijn bescheidenheid heeft dit project een positieve impuls gegeven aan de hele ontwikkeling.”

Trefwoorden

circulaire economie waterplein biobased studio marco vermeulen duurzaamheid klavertje 4 logistiek park moerdijk kringlopen

1	Team van vijf architectenbureaus maakt winnend ontwerp voor Havenstraat Amsterdam donderdag, 11 april
2	Zeven architectenbureaus ontwerpen eerste woningen De Suikerzijde maandag, 15 april
3	Vijf Nederlandse projecten genomineerd voor Brick Award 24 dinsdag, 9 april
4	De architect is op zoek naar liefde woensdag, 10 april
5	Boijmans weer even open tijdens Rotterdam Architectuur Maand donderdag, 11 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Except: “Nieuwbouw is meestal niet duurzaam”

9 juli 2013

Biesbosch Museum wil MuseumEiland worden

13 september 2013

'Cradle to Cradle'-stadskantoor Venlo opgeleverd

17 juni 2016

Winst door slimmer grondstoffengebruik

20 juni 2013

Gemeenteraad voor behoud dorp Moerdijk

13 december 2013

Biesbosch Museum is landschappelijke sculptuur

24 november 2015

Gasontvangststation met biogevel opgeleverd

11 oktober 2013

Keuze voor groei haven Moerdijk definitief

8 juli 2014

Almere verbouwt eigen bouwmateriaal

19 mei 2014

Eerste waterplein van Rotterdam geopend

20 november 2012

Miljoenen voor Klavertje 4-project

13 mei 2008

‘Landscrapers’ op bedrijventerrein Moerdijk

11 maart 2011

NAi lanceert 'levende' architectuurpostzegels

28 maart 2011

ORGA ontwerpt basisschool volgens biofilische principes

17 juli 2019

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Nederland als vegan-land heeft vele positieve effecten

Gisteren, 16:24

Ontwerpend onderzoek door Strootman Landschapsarchitecten en Universiteit Leiden laat zien dat minder vlees en zuivel resulteert in meer ruimte voor natuur, biodiversiteit en recreatie, meer rechtvaardigheid en in positieve effecten voor de economie.

BurtonHamfelt verzorgt aanpassing en uitbreiding van modulair schoolgebouw

Gisteren, 12:59

Een bestaand, tijdelijk schoolgebouw in Amsterdam Zuidoost, eerder door BurtonHamfelt Urban Architecture modulair en aanpasbaar ontworpen, is door hetzelfde architectenbureau gerenoveerd en uitgebreid voor een nieuwe gebruiker.

Zeven architectenbureaus ontwerpen eerste woningen De Suikerzijde

Gisteren, 11:09

In Groningen is gestart met het grondwerk voor de eerste 735 woningen in het nieuwe stadsdeel De Suikerzijde. Aan het project werken zeven architectenbureaus, die later dit jaar een ontwerp zullen presenteren.

Acht lessen rond de renovatie van sociale woningbouw

12 april, 9:00

Op maandagmiddag 8 april organiseerden Architectenweb, MORE Architecture en Pakhuis de Zwijger een drukbezocht symposium rond de renovatie van sociale woningbouw. Acht lessen.

Kabinet trekt 11 miljoen euro extra uit voor bibliotheken

Gisteren, 16:49

Gemeentes hebben al twee rondes de kans gehad om een aanvraag in te dienen. Toch zijn 63 aanvragen van 44 gemeentes afgewezen.

D66 wil dat zonnepanelen kunnen ‘meebewegen’ met stroompieken

Gisteren, 10:31

Installaties met zonnepanelen moeten als het aan D66 ligt zo worden afgesteld, dat ze bij stroompieken tijdelijk minder stroom kunnen doorgeven aan het net.

Instanties gaan samenwerken bij aanpak woningen aardbevingsgebied

11 april, 4:37

Bij woningen die voor beide in aanmerking komen, worden de versterkingswerkzaamheden gecombineerd met het herstel van bijvoorbeeld fundering of dakconstructie.