THEMA: TRANSFORMATIE EN RENOVATIE

Bert Dirrix: context belangrijk bij transformatie

7 maart 2013, 9:33

De orderportefeuille van diederendirrix architecten bestaat voor veertig procent uit transformatieprojecten. Directeur Bert Dirrix vertelt over de manier van werken en de visie van zijn bureau. “We proberen het gebouw te hechten aan zijn context.”

Tekst Ronnie Weessies

U houdt zich inmiddels zo’n twintig jaar bezig met transformatie. Hoe is dat ooit begonnen?
Dat begon in 1994 met deWitteDame, een oude Philipsfabriek midden in de binnenstad van Eindhoven. Omdat het gebouw leeg kwam, wilde Philips het slopen, maar de inwoners van de stad vonden dat dit niet kon. Kunstenaar Bert Hermens wist het publiek te mobiliseren door het gebouw voor te stellen als onderkomen voor kunstpresentatie en –productie.

Uiteindelijk is besloten om het gebouw te handhaven en werd ik ingeschakeld als architect. Ik vond dat het gebouw strategisch moest worden herbestemd. In plaats van kleine ingrepen te doen stelde ik voor het gebouw uit te benen tot aan het casco en een geheel nieuwe betekenis te geven. Er moest structureel worden ingegrepen om het gebouw een lange toekomst te bieden.

Had u destijds al het idee dat transformatie een nieuwe opgave zou worden?
Ja, zeker omdat de gebouwen van Philips zo strategisch in de stad lagen dat ze geweldige kansen boden voor een nieuwe programmering. We hadden bij deWitteDame het geluk dat de bibliotheek en de Design Academy nieuwe ruimte zochten, dat waren grote instituten die we makkelijk konden onderbrengen in zo’n groot gebouw. Het ging ook ongelooflijk snel, tussen het initiatief en de realisatie lag slechts vier jaar.

Hoe benadert u een gebouw bij een transformatieproject?
We gaan op zoek naar de principale structuur van een gebouw. Vaak is er zoveel aangebouwd, aangepast en verminkt dat het gebouw geheel is dichtgeslibd. We willen niet terug naar de originele structuur van een gebouw, maar nemen wel de authentieke ruimtelijkheid als uitgangspunt. We zeggen: haal alle overbodigheid weg en zie wat je dan overhoudt.

Daarnaast proberen we het gebouw te hechten aan zijn context. Vaak staan er hekken omheen en is het ontoegankelijk voor mensen die er niet werken. Dat was ook zo bij deWitteDame. Om het als publiek gebouw te kunnen laten functioneren, hebben we er een stedelijke route doorheen gelegd. We hebben een gat in het gebouw gemaakt, het zogeheten middenmotief, waaraan alle voordeuren en stijgpunten zijn gelegen.

Bij transformatieprojecten heb je als architect doorgaans te maken met gebouwen die je zelf niet ontworpen hebt. Wat zijn daarbij de grootste uitdagingen die u tegenkomt?
De grootse uitdaging is het gebouw een duurzaam tweede leven te geven, vanuit de rauwheid en de atmosfeer die het biedt. Zeker bij industriële gebouwen vertel ik de opdrachtgever dat hij het imperfecte moet koesteren, want hij krijgt er een unieke identiteit voor terug.

Bij herbestemming stuit je veel op bouwfysische problemen, daarvoor moet je vaak iets inventiefs verzinnen. Zo hadden we bij de faculteit Bouwkunde van de TU Eindhoven te maken met 5,40 meter hoge verdiepingen, die eigenlijk van een klimaatgevel moesten worden voorzien om warmte voor een ondergrondse wko te kunnen terugwinnen. Dat hebben we opgelost met roldeuren, die als warmtebuffers fungeren. Een beetje vreemde oplossing, maar het gebouw vraagt daarom.

Een veelgenoemde drempel voor transformatieprojecten is de financiële kant, herbestemmen is vaak duurder dan nieuwbouw. Hoe los je zoiets op?
Er zijn factoren die de zaak ombuigen in het voordeel van transformeren. Als je een gebouw afbreekt en je wilt er iets nieuws met dezelfde massa en ruimtelijkheid voor terugbouwen, kom je terecht in een traject van inspraak, bestemmingsplannen en dergelijke. Dat remt af en maakt het moeizamer om een gebied te ontwikkelen. Daarnaast is een bestaand gebouw vaak onderdeel van de identiteit van een stad, zoals het project Nedinsco dat we binnenkort opleveren in Venlo. Men vindt het belangrijk om zo’n gebouw te behouden.

Vormt de economische crisis geen grote belemmering?
Je merkt dat het moeilijker wordt om partijen te betrekken bij een project, vanwege de financiering. Tegelijkertijd is men onder invloed van dezelfde crisis het bestaande wel meer gaan waarderen en voorzichtiger geworden met nieuwbouw. Iedereen vraagt zich sterker af of het wel nodig is om nieuw te gaan bouwen. Bij herbestemming is het zaak om de financiering simpeler en sympathieker te maken, door tijdelijkheid een kans te geven.

Dat zie je bijvoorbeeld bij het Klokgebouw in Eindhoven, waar startende bedrijven tegen lagere prijzen ruimte kunnen huren. Als ze willen uitbreiden of zich permanent vestigen wordt dat gefaciliteerd, maar ze moeten dan wel meer betalen. Zoiets vindt ook plaats in het door ons herbestemde Gebouw Anton op Strijp, dat komend voorjaar wordt geopend. In het begin worden de woningen voor een bedrag tussen de 400 en 600 euro verhuurd, maar na zeven jaar kunnen bewoners hun appartement kopen, uitbreiden of veranderen in een werkruimte.

Hoe ziet de toekomstige transformatieopgave eruit?
De context gaat een prominentere rol spelen. Herbestemming vormt een katalysator voor een heel gebied, en ook nieuwbouw wordt er op afgestemd. Daarnaast zie je dat herontwikkelde plekken als Strijp en het NDSM-terrein in Amsterdam nieuwe focusgebieden voor de stad worden.

Hier liggen kansen voor een rijke en uitdagende omgeving, zowel qua stedenbouwkundige opzet als gebruik. Het zijn gemengde stedelijke milieus, die een tegenbeeld vormen van de eenvormige gebiedsontwikkelingen van de afgelopen decennia. Ik zie het als duurzame stedelijke ontwikkeling met een robuuste expressie.

Trefwoorden

herbestemmen nedinsco bert dirrix dewittedame strijp diederendirrix gebouw anton transformatie

1	Bouw woontoren aan Martinus Nijhofflaan Delft van start maandag, 14 juni
2	Nieuw cultureel platform van start in Rotterdamse Diepeveencomplex maandag, 14 juni
3	'Opdrachtgevers moeten meer dan houtbouw willen; ze moeten het doen' maandag, 14 juni
4	MVRDV ontwerpt blok met zeven gebouwen op Oostenburgereiland dinsdag, 15 juni
5	BureauVanEig ontwerpt opgangen Hofbogenpark donderdag, 10 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

Sylvia Pijnenborg: “Slopen kan altijd nog”

Architectenweb houdt Het Grote Transformatiecongres

Het Grote Transformatiecongres is uitverkocht

Het Grote Transformatiecongres groot succes

Transformatie Gebouw Anton afgerond

Opleidingen SintLucas krijgen plek in NatLab

Video: Nedinsco

diederendirrix ontwerpt stadskantoor Heerlen

Team diederendirrix ontwerpt raadhuis Krimpen

Getransformeerde Nedinsco Fabriek geopend

Reynaers Projectprijs 2013 voor Nedinscofabriek

Bert Dirrix wordt nieuwe Spoorbouwmeester

Woontoren op oud terrein Philips Lighting

Overeenkomst voor Nautique Living getekend

Philips Bedrijfsschool wordt woongebouw

Bert Dirrix verkozen tot Architect van het Jaar (+video)

Diederendirrix transformeert TD-gebouw Eindhoven

Bouw Chinees paviljoen op Strijp S Eindhoven van start

Kloosterkerk van diederendirrix ingewijd

Kazerne in Eindhoven wordt schoolcampus

Ketelhuis TU Eindhoven getransformeerd

Bouw Strijp R Eindhoven van start

Nedinscofabriek gestript voor transformatie

Akkoord over Nedinsco-complex Venlo

Herbestemming Gebouw Anton van start

Andere nieuwsberichten

Little C grote winnaar Rotterdam Architectuurprijs 2021

Gisteren, 18:00

Het project kreeg zowel de jury- als publieksprijs, heeft architectuurcentrum AIR Rotterdam woensdag bekendgemaakt.

Havenervaringscentrum (HEC) wordt opvolger FutureLand Maasvlakte 2

Gisteren, 14:31

Het gebouw, dat is ontworpen door MVRDV, wordt de opvolger van FutureLand, het uit 2009 stammende informatiecentrum dat 100.000 bezoekers trok. Het HEC bestaat uit vijf gestapelde volumes die ten opzichte van elkaar verschoven zijn.

Dag van de Architectuur staat weer bol van de activiteiten

Gisteren, 11:40

Komend weekend kunnen liefhebbers zich weer onderdompelen in architectuur en alles wat ermee samenhangt. Het thema van dit jaar is Architectuur/Klimaat.

Twee nieuwe partners voor LEVS architecten

Gisteren, 10:49

Surya Steijlen en Christiaan Schuit zijn benoemd tot partner bij LEVS architecten. Zij voegen zich bij Marianne Loof, Adriaan Mout en Jurriaan van Stigt.

Rapport OESO: beleggers weren van woningmarkt helpt niet

Gisteren, 13:19

Verschillende grote steden als Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Amsterdam en Eindhoven willen zo'n verbod gaan invoeren voor bepaalde wijken.

'Groot aantal kantoren voldoet nog niet aan verplicht energielabel'

Gisteren, 09:52

Colliers constateert dat ongeveer een tiende van het Nederlandse kantooroppervlak nog geen energielabel C of beter heeft.

'Bevolking Zuid-Afrika lijdt onder Nederlandse energietransitie'

Gisteren, 09:24

De Nederlandse overstap op groene stroom veroorzaakt mensenrechtenschendingen in Zuid-Afrika, melden twee organisaties.

Webinar ‘Van thuis naar hybride werken’

15 juni, 3:15

Over ‘hybride werken’ organiseren Aestate/Ontrafelexperts, hetCfPB, TU Delft en TU Eindhoven een online evenement op donderdag 1 juli.

MaterialDistrict Utrecht verplaatst naar april 2022

15 juni, 1:57

De komende editie van MaterialDistrict Utrecht is, in nauw overleg met exposanten en betrokken eventpartners, verplaatst naar 5 tot en met 7 april 2022.

‘Aanpak overlast Schiphol maakt bouw duizenden woningen mogelijk’

15 juni, 10:22

Zo levert het sluiten van de Zwanenburg- en Aalsmeerbaan naar schatting ruimte op voor 50.000 tot 120.000 woningen, stellen Milieudefensie en Natuur en Milieufederatie Noord-Holland.

Ga naar het nieuws-archief