THEMA: TRANSFORMATIE EN RENOVATIE

Tekening: Oomen Architecten

Oomen: ‘verkort proces levert soms meer op’

13 februari 2013, 18:20

In een ‘extreem kort’ proces heeft Oomen Architecten de St. Gertrudis van Nijvelkerk in Heerle, een dorp in de gemeente Roosendaal, getransformeerd tot dorpshuis/huisartsenpraktijk/kerk.

Tekst Michiel van Raaij

Zeven maanden. Meer zat er niet tussen de verstrekking van de ontwerpopdracht en de oplevering van de getransformeerde kerk in het dorpshart van Heerle. Architect Sander van Sambeek, partner bij Oomen Architecten: “We hebben echt een extreem kort proces doorlopen.” Met succes.

De stok achter de deur: op 1 januari 2013 verviel de subsidie die de provincie Noord-Brabant had gereserveerd voor de herbestemming van de kerk. Deze subsidie had de provincie verstrekt in het kader van een programma om het voorzieningenniveau in de Brabantse dorpen op peil te houden. De kerk huisvest naast het kerkbestuur nu ook een dorpshuis en een huisartsenpraktijk.

Aan het trefzekere ontwerp van Oomen Architecten is het korte proces niet af te zien. Het ontwerp kon er volgens de architect juist zijn sterkte door behouden. De subsidiedeadline stimuleerde alle betrokken partijen om snel te schakelen. “Het gevolg was dat we dichtbij ons concept zijn gebleven”, zegt Van Sambeek. “Een verkort proces levert zo soms dus meer op dan een regulier proces.”

Neogotiek
De St. Gertrudis van Nijvelkerk heeft een dubbele oorsprong. In 1864 werd naar ontwerp van architect J. van Mansveld een neogotische kerk gerealiseerd. In 1924 is haaks op het middenschip van deze kerk een nieuw, groter middenschip met een nieuw koor naar ontwerp van Dom Paul Bellot gebouwd.

“De kerk heeft zo dus twee assen”, legt Van Sambeek uit. Het ontwerp uit 1864 volgt een oost-west as, het ontwerp uit 1924 volgt een noord-zuid as. Beide delen hebben daarbij ook een eigen architectuur. De kerk uit 1864 heeft een wit gestuukt interieur. Stukadoorsgotiek noemt Van Sambeek het. De toevoeging uit 1924 kenmerkt zich door gedetailleerd metselwerk. Waar Dom Paul Bellot zelden neogotische vormen in zijn werk gebruikte, deed hij dat in dit ontwerp wel. Het is met name hierom dat de kerk tot rijksmonument is verklaard.

Het idee om het middendeel van de kerk vrij te houden had de architect vanaf de start van het proces. “Daarmee blijft het karakter van de kerk overeind”, zegt Van Sambeek. “Maar het was ook een manier om het programma te organiseren.” Rond het open gelaten middenschip van de kerk krijgen de verschillende gebruikers logisch hun plek.

Doosjes
Het volume dat Oomen in de kerk heeft geïntroduceerd, is overal los gehouden van de bestaande constructie. De ingreep kan daarmee in de toekomst weer ongedaan gemaakt worden. Het ontwerp is reversibel, zoals dat heet. “Ook dat was vanaf het begin onderdeel van ons concept”, benadrukt de architect.

“Door de materialisering in hout en vormgeving van de doosjes ziet de ingreep er ook uit alsof het er weer uitgehaald kan worden”, gaat Van Sambeek verder. Dat heeft de gesprekken met de gemeentelijke monumentencommissie en rijksmonumentencommissie zeker versoepeld, denkt hij.

Het los houden van de doosjes van de bestaande constructie heeft ook een belangrijk bouwfysisch voordeel. Zo konden de nieuwe ruimtes eenvoudiger geïsoleerd worden. Het open gelaten middenschip wordt – wel zo duurzaam – alleen verwarmd wanneer deze gebruikt wordt.

Om de ingreep in de kerk zo bescheiden mogelijk te houden, heeft Van Sambeek de doosjes zo laag mogelijk gehouden. De lichte kleur heeft de architect afgeleid van het witte stukwerk van het negentiende-eeuwse deel van de kerk.

Contact
“Met ons werk proberen wij het contact tussen de verschillende gebruikers van een gebouw altijd te stimuleren”, zegt Van Sambeek. Bij de transformatie van de St. Gertrudis van Nijvelkerk heeft de architect hiervoor naar een zo groot mogelijk transparantie gestreefd. Deze ambitie komt het best tot uitdrukking in de manier waarop de gebruikers zich aan de binnenruimte presenteren. De wanden zijn hier niet alleen volledig beglaasd, de gebruikers kunnen ook letterlijk hun deuren naar elkaar openen. Samen kunnen ze van de kerk weer één grote open ruimte maken.

Ter plaatse van de hoge ramen van de kerk is het ‘dak’ van het lage volume voorzien van beloopbare, glazen delen. Zo komt daglicht diep de ruimte in. Maar zo wordt de hoogte van de kerk in het lage volume ook beleefbaar gemaakt. Op de as van het negentiende-eeuwse deel gaat Oomen nog een stap verder: een lange strook van glas biedt hier zicht op het oude rozetraam.

Trefwoorden

kerk oomen architecten michiel van raaij transformatie

1	Recreatiewoningen geïntegreerd in centrum Zoutelande maandag, 16 september
2	‘Levende’ brug als verbinding over het IJ maandag, 16 september
3	Nieuwe kantoor Triodos Bank is ook een materialenbank donderdag, 12 september
4	Energiekenniscentrum Leeuwarden rust op verstelbare kolommen woensdag, 11 september
5	Nieuwe foto's van stationsplein en fietsenstalling Utrecht Centraal donderdag, 12 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Ontbijten over transformatie kantoren en gebieden

Kerk getransformeerd tot multifunctioneel gebouw

Sylvia Pijnenborg: “Slopen kan altijd nog”

Architectenweb houdt Het Grote Transformatiecongres

Het Grote Transformatiecongres is uitverkocht

Uitbreiding heilige kapel goed ontvangen

Krachtige vorm met een licht interieur

Pand voor ICT-bedrijf drukt connectiviteit uit

Oomen ontwerpt gelaagd kantoorgebouw voor QNP in Breda

Beeldverslag uitreiking Architectenweb Awards 2018

Kerken kunnen veel energie besparen

Kerkgebouw Amersfoort getransformeerd

Restauratie Eusebiuskerk kan voor 34 miljoen

Nederlandse kerk Livorno op restauratielijst

Wonen en winkelen rond kerk Berkel en Rodenrijs

Kartonnen kathedraal Christchurch in aanbouw

Sint-Janskerk Arnhem wordt 'memorarium'

Kathedraal van het Noorderlicht ingewijd

Nieuwe kerk annex buurthuis voor Woerden

'Mooiste kerktoren staat in Nijkerk'

Nijmegen zoekt toch naar subsidie Stevenskerk

Officieel startsein bouw Van GoghHuis gegeven

Tijdelijke vervanging in kerk voor 't Speelhuis

Kerk van Cuypers op Ameland afgebrand

Andere nieuwsberichten

Indira van 't Klooster nieuwe directeur Arcam

55 minuten geleden

Zij volgt per november Yvonne Franquinet op, die van de zomer besloot te vertrekken bij het Amsterdamse architectuurcentrum.

Nominaties ‘Schoolgebouw van het Jaar 2019’ bekend

1 uur geleden

Uit twintig inzendingen voor deze categorie van de Architectenweb Awards heeft een onafhankelijke jury vijf projecten genomineerd.

Prinsjesdag: geld voor meer woningen en verduurzaming industrie

Gisteren, 17:18

Het kabinet heeft op Prinsjesdag onder andere maatregelen aangekondigd om nieuwbouw van woningen te stimuleren.

Helmond kiest team Kraaijvanger Architects en abcnova voor Huis voor de Stad

Gisteren, 16:08

Na een Europese aanbesteding selecteerde de gemeente het team van Kraaijvanger Architects en abcnova op basis van de reflectie op de opdracht en de visie op werkwijze en communicatie.