Jaarboek Architectuur viert 25-jarig jubileum
25 april 2012, 17:30
Woensdagmiddag is in het NAi de vijfentwintigste editie van het Jaarboek ‘Architectuur in Nederland’ gepresenteerd. Welke architect is in die periode het vaakst gepubliceerd? Zijn recentste project staat op de cover: Erick van Egeraat.
Tekst Michiel van Raaij
Om het 25-jarig jubileum te vieren is de nieuwste editie van het jaarboek ‘extra dik’, zoals NAi Uitgevers het noemt. Op die extra pagina’s worden de tien van de invloedrijkste gebouwen uit de afgelopen twee-en-een-half decennium gepresenteerd, en gaat architectuurhistoricus Bernard Colenbrander in een essay in op de veranderingen die de architectuurpraktijk in die tijd heeft doorgemaakt.
De tien projecten die in het extra deel van het jaarboek worden gepresenteerd zijn geselecteerd door afgezanten van de verschillende redacties die het boek in de loop van de tijd hebben samengesteld. Onder de geselecteerde projecten zijn vanzelfsprekend de Kunsthal (OMA) en Piraeus (Hans Kollhoff en Christian Rapp) te vinden.
Maar er zijn ook verrassingen. Zo is het kantoorgebouw voor Randstad (Wim Quist) in het rijtje opgenomen, net als de zeer recente Hoofdzetel Brabantse Delta (Claus en Kaan Architecten). Opvallend is verder dat het Ecohuis (Solvir) wel is opgenomen, maar projecten van Neutelings Riedijk Architecten, MVRDV en Mecanoo ontbreken. Dat zegt iets over de redactie.
Eveneens in het extra deel van het jaarboek houdt architectuurhistoricus Bernard Colenbrander in een essay de Nederlandse architectuurpraktijk van de afgelopen 25 jaar tegen het licht. In zijn verhaal haalt Colenbrander de metafoor van de egel en de vos van stal. Terwijl de egel zijn kunstje herhaalt en perfectioneert, daar verzint de vos steeds iets nieuws.
Architecten zijn volgens Colenbrander in de afgelopen decennia van egels veranderd in vossen. Architectuur die uitdrukking gaf aan zijn maatschappelijke betekenis is hierbij vervangen door in zijn ogen willekeurig vormgegeven architectuur die uitstekend presteert in onze beeldcultuur. Nederlandse architecten zouden zich volgens Colenbrander opnieuw moeten oriënteren op de traditie van het vak en daarbij een voorbeeld kunnen nemen aan architectenbureau Rapp+Rapp.
Het is wonderlijk dat NAi Uitgevers in deze jubileumeditie van het jaarboek een podium biedt voor het gekleurde verhaal van Colenbrander. Aan de breedte en diversiteit van de architectuur in Nederland wordt zo geen recht gedaan. Alleen al door meerdere historici aan het woord te laten had deze eenzijdigheid voorkomen kunnen worden.
Gedegen selectie
Het grootste deel van het jaarboek is net als de voorafgaande edities ingevuld met de presentatie van de beste dertig in het afgelopen jaar opgeleverde projecten. Voor de redactie, bestaande uit Samir Bantal, JaapJan Berg, Kees van der Hoeven en Anne Luijten, is het de vierde en laatste editie en dat is merken. De selectie van de projecten is overtuigend en wordt in een kort essay toegelicht. De belangrijkste thema’s in de architectuur, zoals de opkomst van particulier opdrachtgeverschap en hergebruik, komen allemaal terug.
Naast de projectpresentaties gaan de verschillende redacteuren in essays in op actuele thema’s in de architectuurpraktijk. JaapJan Berg plaatst de grote aandacht voor duurzaamheid in perspectief en pleit hierbij voor realisme en daadkracht. Samir Bantal en Anne Luijten halen in hun essay stevig uit naar het zelfbeklag binnen de architectengemeenschap en culturele sector. De voorbijgetrokken ‘Gouden Eeuw’ hebben architecten verwend gemaakt.
“Valt architectuur onder te subsidiëren kunst en cultuur, of is de sector, wellicht mede dankzij het succes van het gevoerde stimuleringsbeleid, inmiddels in kwalitatief opzicht zodanig gegroeid dat hij prima op eigen benen kan staan?”, vragen Bantal en Luijten zich af. “Heeft de meerwaarde van ontwerpkwaliteit nog gesubsidieerde promotie nodig of dient ze simpelweg zichzelf te bewijzen bij een opdrachtgever?”
Bij hun vraag geven Bantal en Luijten meteen ook het antwoord: het is hoog tijd dat architecten hun vak niet langer als kunst zien, maar opnieuw de klant centraal stellen. De actuele opgaven zoals de leegstand van kantoren bieden daarbij volgens beide redacteuren volop kansen voor architecten.
Actief op ontwikkelingen in de markt anticiperen is cruciaal, vinden Bantal en Luijten. Een nieuwe generatie architecten heeft deze transformatie al doorgemaakt, net als enkele gevestigde bureaus. Het optimistische geluid van Bantal en Luijten is zeer welkom en staat in groot contrast met het pessimisme van Colenbrander. Een generatiekloof?
Meeste projecten
Kees van der Hoeven tenslotte heeft alle in de afgelopen vijfentwintig jaar verschenen jaarboeken doorgebladerd en geturfd welke architecten erin gepubliceerd zijn. De meeste architecten en projecten stammen uit de noord- en zuidvleugel van de Randstad, concludeert Van der Hoeven onder meer.
Met name de groep architecten rond Mecanoo blijken daarbij vaak gepubliceerd. Met vijftien gepubliceerde projecten hoeft de oprichter en huidige directeur van Mecanoo, Francine Houben, zich niet te schamen. Met wel tweeëntwintig gepubliceerde projecten laat medeoprichter van Mecanoo, Erick van Egeraat, iedereen achter zich.
Voor deze eer, of omdat het Drents Museum gewoon zo’n goed gebouw is, siert een project van Erick van Egeraat de cover van het nieuwe jaarboek.