Fase 1 - De bunker

Fase 2 - Het wennen

Fase 3 - Het wachten

Fase 4 - Het licht

Gevangenis in gedetineerde maatschappij

9 november 2011, 12:28

Een gevangenis voor een maatschappij die feitelijk geen gevangenis meer nodig heeft. Zo luidt de kritiek van kunstenaar Jonas Staal op het afstudeerproject van PVV-politica Fleur Agema, waarmee ze in 2004 haar masterdiploma aan de Utrechtse Hogeschool van Kunsten behaalde. Staal heeft Agema’s scriptie ‘Gesloten Architectuur’ in een gelijknamige publicatie uitgewerkt en van zijn eigen visie voorzien.

Agema behaalde haar mastertitel als interieurarchitect met een nieuw gevangenismodel, waarin de gedetineerde in haar woorden een ‘actieve reis naar herwonnen vrijheid’ onderneemt. Het gaat om een gefaseerd model, waarbij de gevangene aan de hand van leerdoelstellingen vier ‘niveaus’ doorloopt. Hoe hoger hij komt in dit model, hoe beter zijn leefomstandigheden en zicht op terugkeer in de maatschappij.

‘Totaalarchitectuur’
De bijbehorende gebouwde omgeving is opgezet als ‘totaalarchitectuur’. Het gevangeniscomplex kent een verloop van een duistere, half ondergrondse ‘bunker’ naar een soort woonwijk, waar het een stuk prettiger leven is. De gevangene ziet zijn straf, ofwel het ‘kwade’, en zijn inspanningen om zich te verbeteren weerspiegeld in zijn directe omgeving.

Het gebouw staat volgens Staal in dienst van een maakbaarheidsgedachte, waarbij burgers worden geconditioneerd ten dienste van orde, efficiency en productiviteit te leven. Het bijbehorende maatschappelijke model omschrijft de kunstenaar als een combinatie van de door Michel Foucault gemunte ‘disciplinaire maatschappij’ en de ‘controlemaatschappij’.

“In de gevangene worden belangen geïnvesteerd om het (kostbare) ‘passieve lummelen’ tegen te gaan. Niet ten behoeve van zijn persoonlijke ontwikkeling, maar voor het behoud en de versterking –als schakel- van het politieke systeem zelf”, zegt Staal. Volgens de kunstenaar wordt de gedetineerde klaargestoomd voor terugkeer in een consumptiemaatschappij en is er geen aandacht voor intellectuele, kritische vorming.

Maatschappelijk model
Agema heeft als politica inmiddels afstand genomen van haar eigen gevangenismodel, betoogt Staal in zijn verhaal. Uit haar woorden van de afgelopen jaren maakt hij op dat van het model nog slechts de eerste fase en enkele delen van de tweede fase resten. Volgens Staal heeft het onderzoek naar Agema’s gevangenismodel relevantie, omdat het ‘feitelijk een maatschappelijk model betreft dat al lang in aanbouw is’.

Staal doelt daarmee op ‘fasen’ die mensen kunnen aflopen in de samenleving. De zogeheten tuigdorpen voor veelplegers en andere onaangepasten zijn vergelijkbaar met de laagste fasen in het gevangenismodel van Agema. Als hoogst haalbare fasen duidt Staal de vinexwijken en gated communities aan.

“Deze maatschappelijke ontwikkeling heeft feitelijk geen gevangenis meer nodig, omdat het geheel van de samenleving tot detentiemodel is verworden: iedereen is gevangen in zijn eigen sociale condities, arm en rijk gelijk”, zegt Staal

“Als zodanig dient het werk van Agema als case study te gelden binnen het debat over de repressieve samenleving en de controlemaatschappij, versus de mogelijkheid van een open democratische samenleving, waarin gemeenschappelijk belang en politieke emancipatie centraal staat.”

Trefwoorden

gevangenis fleur agema afstudeerproject jonas staal pvv

1	Het streven naar nieuw is ouderwets donderdag, 20 november
2	SAWA officieel geopend door Koningin Máxima donderdag, 20 november
3	Space&Matter ontwerpt ingetogen houten paviljoen voor BSO in Zeist vrijdag, 21 november
4	Studioninedots deelt nieuwe beelden van project Spark op Smakkelaarsveld in Utrecht maandag, 24 november
5	MoederscheimMoonen Architects ontwerpt eigen kantoor in historische vertrekhal Oranjelijn Rotterdam woensdag, 19 november

Gerelateerde nieuwsberichten

PVV Den Haag: stop sociale woningbouw

19 januari 2012

Kabinet sluit groot aantal gevangenissen

22 maart 2013

Tweeluik over gevangenismodel Fleur Agema

20 december 2011

Nieuwe functies voor gevangenis Rotterdam

17 november 2011

'Skaeve huse niet vergelijkbaar met tuigdorpen'

10 februari 2011

Minder opgesloten in Deense gevangenis

17 december 2010

School vreest overlast 'asowoningen'

28 augustus 2009

Toon alles

Andere nieuwsberichten

RxDOMI ontwikkelt modulaire, biobased mantelzorgwoning op basis van WikiHouse-systeem

Gisteren, 16:06

Met 3D-modules van 10 m2 kunnen kleinere en grote woonruimtes gerealiseerd worden. RxDOMI ontwikkelt en bouwt de modulaire mantelzorgwoning.

Open oproep: deel jullie ontwerp binnen de Merwedekanaalzone

Gisteren, 12:30

Half december willen we op Architectenweb.nl een overzichtsartikel van de verschillende ontwerpen publiceren en nemen jullie ontwerp daar dan graag in mee!

Stad Villingen-Schwenningen kiest VenhoevenCS en RKW Architektur voor nieuw Zentralbad

Gisteren, 12:00

VenhoevenCS heeft, in samenwerking met RKW Architektur +, de aanbesteding gewonnen voor het nieuwe Zentralbad in Villingen-Schwenningen, Duitsland.

Compacter schoolgebouw in Klein-Zundert maakt veel groener schoolplein mogelijk

Gisteren, 10:30

In Klein-Zundert, een dorp in Noord-Brabant, heeft een uitgestrekte, eenlaagse school plaats gemaakt voor een tweelaagse, duurzame school met houten aula als hart. Door de compactere opzet van de nieuwe school kon de omgeving ervan vergroend worden.

Kennisinstituut: reizen met auto, vliegtuig en e-bike in de lift

Gisteren, 12:56

Het wegverkeer, het aantal vliegtuigpassagiers, en het gebruik van de elektrische fiets zijn in 2024 gegroeid en naar verwachting zet die stijging door.

Amsterdam koppelt metrolijn 50 en 53 om capaciteit metronetwerk te verhogen

Gisteren, 10:00

Op het nieuwe netwerk kunnen de metro's vaker rijden: acht keer per uur overdag en tien keer per uur in de spits. Door de ontvlechting rijden er straks minder lijnen op hetzelfde spoor.

Gemeente Den Haag komt met meldpunt voor onveilige plekken

24 november, 12:11

De gemeente Den Haag heeft een meldpunt gecreëerd waar mensen melding kunnen maken van onveilige plekken. Experts bekijken de locaties vervolgens om vast te stellen welke maatregelen er nodig zijn om het gevoel van veiligheid te verbeteren.

Vervoersregio's Rotterdam, Den Haag en Amsterdam willen miljard extra voor OV

21 november, 11:29

Volgens burgemeester Jan van Zanen van Den Haag is 500 miljoen euro extra nodig "om niet achteruit te gaan door indexering en bezuinigingen". En nog eens 500 miljoen euro is nodig "om het OV mee te laten groeien met het aantal inwoners.

Mogelijke proef zelfrijdende pendelbussen tussen station Hoofddorp en Schiphol Trade Park

20 november, 2:15

De provincie Noord-Holland onderzoekt of het zelfrijdende pendelbussen zonder chauffeur kan laten rijden in de buurt van Schiphol. Als dit qua veiligheid en techniek haalbaar is, wil de provincie in 2027 een proef starten.