Fase 1 - De bunker

Fase 2 - Het wennen

Fase 3 - Het wachten

Fase 4 - Het licht

Fase 1 - De bunker

Fase 2 - Het wennen

Fase 3 - Het wachten

Fase 4 - Het licht

Gevangenis in gedetineerde maatschappij

9 november 2011, 12:28

Een gevangenis voor een maatschappij die feitelijk geen gevangenis meer nodig heeft. Zo luidt de kritiek van kunstenaar Jonas Staal op het afstudeerproject van PVV-politica Fleur Agema, waarmee ze in 2004 haar masterdiploma aan de Utrechtse Hogeschool van Kunsten behaalde. Staal heeft Agema’s scriptie ‘Gesloten Architectuur’ in een gelijknamige publicatie uitgewerkt en van zijn eigen visie voorzien.

Agema behaalde haar mastertitel als interieurarchitect met een nieuw gevangenismodel, waarin de gedetineerde in haar woorden een ‘actieve reis naar herwonnen vrijheid’ onderneemt. Het gaat om een gefaseerd model, waarbij de gevangene aan de hand van leerdoelstellingen vier ‘niveaus’ doorloopt. Hoe hoger hij komt in dit model, hoe beter zijn leefomstandigheden en zicht op terugkeer in de maatschappij.

‘Totaalarchitectuur’
De bijbehorende gebouwde omgeving is opgezet als ‘totaalarchitectuur’. Het gevangeniscomplex kent een verloop van een duistere, half ondergrondse ‘bunker’ naar een soort woonwijk, waar het een stuk prettiger leven is. De gevangene ziet zijn straf, ofwel het ‘kwade’, en zijn inspanningen om zich te verbeteren weerspiegeld in zijn directe omgeving.

Het gebouw staat volgens Staal in dienst van een maakbaarheidsgedachte, waarbij burgers worden geconditioneerd ten dienste van orde, efficiency en productiviteit te leven. Het bijbehorende maatschappelijke model omschrijft de kunstenaar als een combinatie van de door Michel Foucault gemunte ‘disciplinaire maatschappij’ en de ‘controlemaatschappij’.

“In de gevangene worden belangen geïnvesteerd om het (kostbare) ‘passieve lummelen’ tegen te gaan. Niet ten behoeve van zijn persoonlijke ontwikkeling, maar voor het behoud en de versterking –als schakel- van het politieke systeem zelf”, zegt Staal. Volgens de kunstenaar wordt de gedetineerde klaargestoomd voor terugkeer in een consumptiemaatschappij en is er geen aandacht voor intellectuele, kritische vorming.

Maatschappelijk model
Agema heeft als politica inmiddels afstand genomen van haar eigen gevangenismodel, betoogt Staal in zijn verhaal. Uit haar woorden van de afgelopen jaren maakt hij op dat van het model nog slechts de eerste fase en enkele delen van de tweede fase resten. Volgens Staal heeft het onderzoek naar Agema’s gevangenismodel relevantie, omdat het ‘feitelijk een maatschappelijk model betreft dat al lang in aanbouw is’.

Staal doelt daarmee op ‘fasen’ die mensen kunnen aflopen in de samenleving. De zogeheten tuigdorpen voor veelplegers en andere onaangepasten zijn vergelijkbaar met de laagste fasen in het gevangenismodel van Agema. Als hoogst haalbare fasen duidt Staal de vinexwijken en gated communities aan.

“Deze maatschappelijke ontwikkeling heeft feitelijk geen gevangenis meer nodig, omdat het geheel van de samenleving tot detentiemodel is verworden: iedereen is gevangen in zijn eigen sociale condities, arm en rijk gelijk”, zegt Staal

“Als zodanig dient het werk van Agema als case study te gelden binnen het debat over de repressieve samenleving en de controlemaatschappij, versus de mogelijkheid van een open democratische samenleving, waarin gemeenschappelijk belang en politieke emancipatie centraal staat.”

Trefwoorden

gevangenis fleur agema afstudeerproject jonas staal pvv

1	Woningbouwproject The Hudsons naast het Dakpark opgeleverd woensdag, 22 maart
2	Nominaties Gouden A.A.P. 2023 bekend zaterdag, 18 maart
3	Studio AAAN realiseert 'terpwoning' in polderlandschap nabij Rotterdam woensdag, 22 maart
4	SO-IL geeft cultureel ensemble de ruimte in oude glasfabriek maandag, 20 maart
5	Door MVRDV ontworpen NIO House in Rotterdam geopend donderdag, 23 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Nieuwe functies voor gevangenis Rotterdam

Tweeluik over gevangenismodel Fleur Agema

PVV Den Haag: stop sociale woningbouw

Kabinet sluit groot aantal gevangenissen

'Skaeve huse niet vergelijkbaar met tuigdorpen'

School vreest overlast 'asowoningen'

Minder opgesloten in Deense gevangenis

Andere nieuwsberichten

Boskalis en De Vries & van de Wiel realiseren contouren Buiteneiland

Gisteren, 16:41

Het eiland, dat gaat functioneren als natuur- en recreatiegebied, vormt het sluitstuk van de Amsterdamse wijk IJburg.

Door MVRDV ontworpen NIO House in Rotterdam geopend

Gisteren, 15:34

In Rotterdam is donderdag een multifunctionele showroom voor het elektrische automerk NIO geopend. De eerste Nederlandse vestiging van het Chinese automerk aan de Meent is ontworpen door MVRDV.

Expositie over dertigjarig Droog Design in het Nieuwe Instituut

Gisteren, 13:39

Dit jaar viert Droog Design zijn dertigjarig jubileum. Het Nieuwe Instituut zet deze mijlpaal luister bij met een tentoonstelling in diens onderkomen in Rotterdam en een expositie vooraf in Milaan.

Willem Hein Schenk stopt als stadsarchitect Haarlem

Gisteren, 10:27

Als reden geeft Schenk dat de stad zich momenteel sterk richt op de uitvoering van plannen, hetgeen niet geheel aansluit bij de ambitie en opdracht die de stadsarchitect voor zichzelf zag toen hij aantrad.

VolkerWessels haalt hogere winst over 2022

57 minuten geleden

Bouwbedrijf VolkerWessels is er ondanks de sterk gestegen kosten voor materiaal en lonen in geslaagd 2022 met een hogere winst af te sluiten.

Kabinet wil sneller en meer klimaatbestendig laten bouwen

1 uur geleden

Overheden, vastgoedeigenaren en de bouwsector moeten bij nieuwbouw van huizen en gebouwen zo veel mogelijk rekening houden met klimaatverandering in de toekomst.