Fase 1 - De bunker

Fase 2 - Het wennen

Fase 3 - Het wachten

Fase 4 - Het licht

Gevangenis in gedetineerde maatschappij

9 november 2011, 12:28

Een gevangenis voor een maatschappij die feitelijk geen gevangenis meer nodig heeft. Zo luidt de kritiek van kunstenaar Jonas Staal op het afstudeerproject van PVV-politica Fleur Agema, waarmee ze in 2004 haar masterdiploma aan de Utrechtse Hogeschool van Kunsten behaalde. Staal heeft Agema’s scriptie ‘Gesloten Architectuur’ in een gelijknamige publicatie uitgewerkt en van zijn eigen visie voorzien.

Agema behaalde haar mastertitel als interieurarchitect met een nieuw gevangenismodel, waarin de gedetineerde in haar woorden een ‘actieve reis naar herwonnen vrijheid’ onderneemt. Het gaat om een gefaseerd model, waarbij de gevangene aan de hand van leerdoelstellingen vier ‘niveaus’ doorloopt. Hoe hoger hij komt in dit model, hoe beter zijn leefomstandigheden en zicht op terugkeer in de maatschappij.

‘Totaalarchitectuur’
De bijbehorende gebouwde omgeving is opgezet als ‘totaalarchitectuur’. Het gevangeniscomplex kent een verloop van een duistere, half ondergrondse ‘bunker’ naar een soort woonwijk, waar het een stuk prettiger leven is. De gevangene ziet zijn straf, ofwel het ‘kwade’, en zijn inspanningen om zich te verbeteren weerspiegeld in zijn directe omgeving.

Het gebouw staat volgens Staal in dienst van een maakbaarheidsgedachte, waarbij burgers worden geconditioneerd ten dienste van orde, efficiency en productiviteit te leven. Het bijbehorende maatschappelijke model omschrijft de kunstenaar als een combinatie van de door Michel Foucault gemunte ‘disciplinaire maatschappij’ en de ‘controlemaatschappij’.

“In de gevangene worden belangen geïnvesteerd om het (kostbare) ‘passieve lummelen’ tegen te gaan. Niet ten behoeve van zijn persoonlijke ontwikkeling, maar voor het behoud en de versterking –als schakel- van het politieke systeem zelf”, zegt Staal. Volgens de kunstenaar wordt de gedetineerde klaargestoomd voor terugkeer in een consumptiemaatschappij en is er geen aandacht voor intellectuele, kritische vorming.

Maatschappelijk model
Agema heeft als politica inmiddels afstand genomen van haar eigen gevangenismodel, betoogt Staal in zijn verhaal. Uit haar woorden van de afgelopen jaren maakt hij op dat van het model nog slechts de eerste fase en enkele delen van de tweede fase resten. Volgens Staal heeft het onderzoek naar Agema’s gevangenismodel relevantie, omdat het ‘feitelijk een maatschappelijk model betreft dat al lang in aanbouw is’.

Staal doelt daarmee op ‘fasen’ die mensen kunnen aflopen in de samenleving. De zogeheten tuigdorpen voor veelplegers en andere onaangepasten zijn vergelijkbaar met de laagste fasen in het gevangenismodel van Agema. Als hoogst haalbare fasen duidt Staal de vinexwijken en gated communities aan.

“Deze maatschappelijke ontwikkeling heeft feitelijk geen gevangenis meer nodig, omdat het geheel van de samenleving tot detentiemodel is verworden: iedereen is gevangen in zijn eigen sociale condities, arm en rijk gelijk”, zegt Staal

“Als zodanig dient het werk van Agema als case study te gelden binnen het debat over de repressieve samenleving en de controlemaatschappij, versus de mogelijkheid van een open democratische samenleving, waarin gemeenschappelijk belang en politieke emancipatie centraal staat.”

Trefwoorden

gevangenis fleur agema afstudeerproject jonas staal pvv

1	Nieuw voorstel voor renovatie en uitbreiding De Kuip woensdag, 26 november
2	MORE Architecture en Studio Nauta ontwerpen woontoren midden op Katendrecht donderdag, 27 november
3	'Landmark' voor duurzame toekomst komt in Rotterdamse wijk Waterkant woensdag, 26 november
4	Studioninedots deelt nieuwe beelden van project Spark op Smakkelaarsveld in Utrecht maandag, 24 november
5	Schiphol investeert tien miljard in nieuwe terminal en andere infrastructuur woensdag, 26 november

Gerelateerde nieuwsberichten

PVV Den Haag: stop sociale woningbouw

19 januari 2012

Kabinet sluit groot aantal gevangenissen

22 maart 2013

Tweeluik over gevangenismodel Fleur Agema

20 december 2011

Nieuwe functies voor gevangenis Rotterdam

17 november 2011

'Skaeve huse niet vergelijkbaar met tuigdorpen'

10 februari 2011

Minder opgesloten in Deense gevangenis

17 december 2010

School vreest overlast 'asowoningen'

28 augustus 2009

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Rijnboutt levert CityPromenade in Nieuwegein op

4 uur geleden

Aan de oostzijde van het centrum van Nieuwegein is het project CityPromenade van Rijnboutt gereed gekomen.

Lisa De Visscher wordt nieuwe bouwmeester van Brussel

Vandaag, 15:31

Zij volgt in die rol Kristiaan Borret op, die de functie tien jaar lang vervulde. De Visscher leidde onder meer het tijdschrift A+ Architecture in Belgium en werkte als architect bij onder meer Neutelings Riedijk Architects.

Rustige baksteenarchitectuur geeft vernieuwd woonzorcentrum eenduidige uitstraling

Vandaag, 13:52

In Voorschoten is naar ontwerp van Woonwerk Architecten woonzorgcentrum Foreschate vernieuwd. Een deel van het complex onderging renovatie, een ander deel heeft plaatsgemaakt voor nieuwbouw.

Rotterdam verleent bouwvergunning voor Schieblokken

Vandaag, 11:26

Met een omvang van 47.000 vierkante meter wordt het complex tussen het Schiekadeblok en het spoor het grootste private nieuwbouwkantoor van Nederland.

Amsterdam zoekt vastgoedpartij die 'werkcorporatie' wil opzetten

3 uur geleden

De Werkcorporatie Amsterdam moet helpen om kleinschalige en betaalbare bedrijfsruimtes voor bijvoorbeeld meubelmakers en loodgieters in de stad te realiseren.

Woningbezit investeerders neemt verder af in derde kwartaal

Vandaag, 14:38

De verkoopgolf van huurwoningen door investeerders hield in het derde kwartaal van dit jaar aan.

Euromast drie maanden dicht voor grote opknapbeurt

Vandaag, 12:24

Tot en met april volgend jaar worden de buitenkant van de toren en het restaurant gerenoveerd.

Limburg onderscheidt architect Jo Coenen met erepenning

Vandaag, 10:49

Hij kreeg de onderscheiding voor zijn ‘uitzonderlijke verdiensten voor het vakgebied van de architectuur en stedenbouw in Limburg, Nederland en daarbuiten’.