2010: De groei van groen

24 december 2010, 13:21

Duurzaamheid. Het woord riep in 2010 bij velen een zucht van groenvermoeidheid op. Ook was greenwashing soms niet ver weg. Anderzijds lijkt ‘groene architectuur’ een groeiende factor te worden en zijn er in Nederland het afgelopen jaar toch wat mijlpalen geslagen.

Er is in 2010 in Nederland ook een groot aantal projecten opgeleverd die het ‘eerste’ of ‘grootste’ op duurzaam vlak waren. Zo heeft de Dutch Green Building Council in de loop van het jaar een aantal ‘eerste’ BREEAM-NL-certificaten kunnen uitreiken.

De Nederlandse versie van het oorspronkelijk Britse duurzaamheidskeurmerk heeft oog voor het energieverbruik van een pand, maar ook naar landgebruik, ecologie, het bouwproces, watergebruik, afval, vervuiling, transport, materialen, gezondheid en comfort. De totaalscore leidt tot een specifieke waardering.

BREEAM-NL
In april zijn de eerste certificaten BREEAM-NL Nieuwbouw uitgereikt aan TransPort op Schiphol, ontworpen door Architectenbureau Paul de Ruiter, en aan het logistieke platform in Tilburg, ontwikkeld door de Belgische vastgoedinvesteerder WDP. TransPort is als ‘Very Good’ en het WDP-project in Tilburg als ‘Good’ gekwalificeerd.

Een aantal maanden later heeft WDP een BREEAM-NL ‘Very Good’ ontvangen voor een logistiek platform in Wijchen. Het nog te bouwen hoofdkantoor van de Nederlandse Hartstichting in Den Haag, ontworpen door Meyer & Van Schooten, is BREEAM-NL Nieuwbouw ‘Excellent’ gecertificeerd. Het eerste woningbouwproject dat een BREEAM-NL Nieuwbouw is gecertificeerd, is De Caaien in het Haagse Ypenburg.

Bij duurzaamheid in de overtreffende trap kan de Watertoren van Bussum worden genoemd, dat na de renovatie door Vocus architecten mag gelden als het duurzaamste kantoorgebouw van Nederland.

Het gebouw haalt een Milieu Index Gebouw van 1028. Het complex – de voormalige watertoren en de gekoppelde nieuwbouw – is nagenoeg zelfvoorzienend door warmtekrachtkoppeling (bio-WKK), een absorptiekoelmachine, een WKO, een windturbine, PV-cellen en een helofytenfilter.

Het ‘groenste’ datacentrum ter wereld is verrezen bij Boxtel, samen met het nieuwe kantoorgebouw van de Rabobank ontworpen door van aken architecten (VAA.). De computers van het rekencentrum worden gekoeld met buitenlucht en koel water uit een aquifer.

De restwarmte wordt gebruikt om in de zomer het kantoor te koelen. Deze en andere duurzame oplossingen zijn voor het publiek niet zichtbaar; als visualisatie van de duurzame ambities heeft het datacentrum een natuurdak gekregen.

Paul de Ruiter
Thomas Rau is al jaren het boegbeeld van het duurzame bouwen in Nederland, maar Paul de Ruiter mag inmiddels ook zo worden beschouwd. Naast de oplevering van het genoemde TransPort is in 2010 gestart met de bouw van het nieuwe hoofdkantoor van IT-bedrijf Sigmax in Enschede en het kantoorgebouw van UPC in Leeuwarden.

Bij het laatste project wordt zelfs het bouwbord - als eerste in de wereld - volledig duurzaam voorzien van stroom. Paul de Ruiter heeft verder plannen openbaar gemaakt voor een ‘zeer duurzaam’ kantoor voor ingenieursbureau Oranjewoud in Oosterhout en het viersterren plus-hotel Amstelkwartier.

Van RAU zijn afgelopen jaar onder meer De St@art, het nieuwe gebouw voor de Apenheul en het Natuurhuis, en het ROC Aventus in Zutphen geopend. Terwijl de St@art letterlijk en figuurlijk opgaat in de omliggende natuur, laat Aventus zien dat een duurzaam gebouw beslist niet als zodanig eruit hoeft te zien.

Het Christiaan Huygens College in Eindhoven, ontworpen door RAU, is als eerste energieleverende school van Nederland in november opgeleverd. Zowel Thomas Rau als Paul de Ruiter zijn overigens vertegenwoordigd in de lijst met honderd meest invloedrijke ‘duurzame’ Nederlanders, respectievelijk op de 26e en 73e plaats. In de lijst, opgesteld door een expertpanel in opdracht van dagblad Trouw, komen nog twee architecten voor: Jón Kristinsson (64e) en Kees Duijvestein (83e).

Grotere schaal
Een besef dat in 2010 begon door te dringen is dat een volgende stap in het duurzame bouwen de stap naar een grotere schaal moet zijn. Een verzameling duurzame gebouwen maakt nog geen duurzame stad.

Denken in een groter verband is bijvoorbeeld gedaan in opdracht van het Planbureau voor de Leefomgeving, Atelier Rijksbouwmeester en het Ministerie van VROM. Zij vroegen de bureaus 2012Architecten, Doepel Strijkers Architects, Julien de Smedt Architects, VHP en ZUS een ontwerp voor de duurzame stad van de toekomst te maken.

Daarbij golden realistische uitgangspunten en actuele problemen als krimp en verdichting. De inspirerende uitkomsten zijn in een expositie en een publicatie openbaar gemaakt.

Duurzaamheid op een grotere schaal is in 2010 gerealiseerd met het eerste Smart Grid in Hoogkerk. In deze pilot zijn 25 huishoudens verbonden met elkaar en met een windpark. Sinds maart 2010 worden in Hoogkerk, alias Powermatchingcity, ervaringen opgedaan om in de toekomst te kunnen inspelen op de complexe duurzame en decentrale energievoorziening die momenteel ontstaat.

Geïntegreerde aanpak
Naast het denken op een grotere schaal (wijk, stad, land, nog groter?) wordt een meer geïntegreerde aanpak van een project steeds vaker onderkend als noodzaak voor de groei van duurzaam bouwen. De Kameel van Noord is het ontwerp dat de duurzaamheidstender in Amsterdam-Noord won met een combinatie van bestaande en nieuwe duurzame technieken.

Fundamenteel aan het ontwerp is dat het zich kan aanpassen aan toekomstige inzichten en technieken. Die duurzame duurzaamheid van het visieontwerp kon alleen door nauwe samenwerking worden bereikt, stellen Op ten Noort Blijdenstein, Heddes Vastgoed en Deerns Raadgevende Ingenieurs.

1	Een winkelgevel als haute couture van UNStudio woensdag, 11 december
2	Villa als lijnenspel van glas, hout en schoon beton woensdag, 11 december
3	Clubgebouw met contrasterende volumes voor watersportvereniging dinsdag, 10 december
4	Ingrijpende verbouwing stationsplein Oostende voltooid dinsdag, 10 december
5	Architectenweb netwerkevent: ontwerpen van interieurs tot op het kleinste detail maandag, 09 december