'Cijfers te belangrijk bij aanpak probleemwijken'

23 augustus 2010, 14:51

De transformatie van naoorlogse modernistische woonwijken mislukt vanwege een gebrek aan verbeelding bij specialisten. Dat stelt hoogleraar ontwerp en politiek Wouter Vanstiphout in het jongste nummer van het vakblad Justitiële Verkenningen, dat is gewijd aan het thema architectuur en veiligheid.

Vanstiphout behandelt in zijn essay de voorgeschiedenis en gevolgen van de banlieue-rellen in 2005. Hij zet zich onder meer af tegen critici als schrijver Theodore Dalrymple, die de schuld voor de onlusten grotendeels leggen bij de modernistische principes waarmee de wijken zijn ontworpen.

Vanstiphout wijst als oorzaak op de Franse wet op de stadsvernieuwing uit 2003, die een rigoureuze sloop en nieuwbouw in de wijken tot gevolg had. Daarnaast werd er bezuinigd op maatschappelijk werk en veranderde rol van de politie van ‘buurtagent’ tot bewaker van de veiligheid en bestrijder van misdaad.

“Enkele jaren vóór de rellen waren de Grands Ensembles en Cités begonnen te veranderen in bouwplaatsen, en waren de buurtagenten verdwenen ten gunste van paramilitair aandoende patrouilles”, schrijft de bureaupartner van Crimson Architectural Historians.

Harde cijfers
Volgens Vanstiphout wordt er bij transformatie van de doorgaans als problematisch bekendstaande moderne woonwijken te veel naar harde cijfers gekeken. De transformatieprojecten zijn in veel gevallen ‘gebaseerd op abstracte en kwantitatieve normen, die de gemiddelde huisprijzen, inkomensniveaus, oppervlaktes, afstanden en criminaliteitscijfers beschrijven, en ze afzet tegen universeel toegepaste normen van wat als aanvaardbaar wordt gezien’.

Een ‘treurig bijverschijnsel’ van deze manier van denken en handelen is dat, zowel in Frankrijk als Nederland (denk aan de Bijlmer), ‘met de sloop van de problematische structuren ook de door de bewoners geïmproviseerde invullingen en gebruiken verdwijnen, en dat met de herdistributie van de bewonersgroepen ook de prille sociale en economische netwerken uit elkaar worden gerukt’.

Vanstiphout schrijft dat de moderne wijken in een fase van volwassenwording verkeren. “In dit proces beginnen de sociale structuren te ontstaan, lokale rituelen geaccepteerd te worden, bijzondere plekken en plaatselijke symbolen te ontstaan. Het ruimtegebruik begint zich volgens zijn eigen wetmatigheden in plaats van volgens het plan te voltrekken, en de wijk begint zijn eigen elites, pioniers, voortrekkers en netwerken te krijgen.”

Specifiek en lokaal
“Waar de stedelijke transformatieprojecten in Nederland noch in Frankrijk voldoende in slagen, is om deze plekken te zien als specifiek en lokaal, en dus om ze te transformeren vanuit die eigenschappen die ze zelf hebben ontwikkeld, ondanks hun uniforme begin (de modernistische principes, red.) en hun tegenslagen.”

“Ondanks allerlei experimenten, theoretische oefeningen en zelfs enkele effectieve uitgevoerde projecten op dit gebied blijkt het heel moeilijk te zijn om een echte verandering door te voeren in de wijze waarop dergelijke wijken worden aangepakt. De reden hiervoor is dat het probleem op een bijna ontastbaar niveau ligt, en dus vrijwel onmogelijk uit te leggen in termen van ontwerp of van beleid.”

“We hebben hier te maken met een probleem van de verbeelding. Kunnen de specialisten, of het nu gaat om bestuurders, ontwikkelaars of architecten, voorbij de overeenkomsten kijken en de verschillen tussen deze wijken zien? Kunnen zij voorbij hun eigen oprechte afschuw over de blokken en schijven kijken, en zien hoe de bewoners in de kieren en gaten hun eigen stad hebben gecreëerd?”

“En ten slotte: kunnen zij voorbij hun eigen modernistische beginselen kijken en accepteren dat ‘de’ goede stad niet bestaat?”

Trefwoorden

modernisme banlieue wouter vanstiphout

1	Zeven architectenbureaus ontwerpen eerste woningen De Suikerzijde maandag, 15 april
2	‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat woensdag, 17 april
3	Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af woensdag, 17 april
4	Een sereen samenspel van villa’s in een groen landschap woensdag, 17 april
5	Kunstmanifestaties tonen ongeziene kant van Brugge en de Belgische kust dinsdag, 16 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Ontwerpteams aandachtswijken gaan door

9 februari 2012

Pierre Bayleprijs voor Wouter Vanstiphout

3 november 2014

'No-goareas zonder investering in wijken'

8 maart 2012

Vogelaarwijken niet beter dan andere wijken

30 juli 2013

‘Laatste Bijlmerflat is cultureel erfgoed’

6 januari 2011

'Politiek en ontwerp kunnen niet zonder elkaar’

3 juni 2010

Vanstiphout hoogleraar ontwerp en politiek

22 oktober 2009

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Nieuw gebouw met laboratoria en kantoren voor Leiden Bio Science Park

1 uur geleden

Naar verwachting wordt op het Leiden Bio Science Park eind deze maand gestart met de bouw van Nexus Labs & Offices. Ector Hoogstad Architecten is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Mecanoo transformeert voormalig concertgebouw in Schotse Perth tot museum

2 uur geleden

Het Perth Museum, dat is gericht op de lokale en Schotse historie in brede zin, biedt onder meer onderdak aan de Stone of Scone. De belangrijkste steen uit de geschiedenis van Schotland is ondergebracht in een beeldbepalend eiken meubel.

Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend

Vandaag, 11:35

De door Orange Architects ontworpen toren markeert de entree van de nieuwbouwwijk Nieuw Delft vanaf de westzijde. De toren biedt plek aan 85 woningen en een 200 vierkante meter omvattende horecaruimte.

MoederscheimMoonen ontwerpt nieuw bewegingscentrum voor zorglandgoed

Vandaag, 09:25

In opdracht van zorginstelling Ipse de Bruggen heeft MoederscheimMoonen Architects een nieuw bewegingscentrum ontworpen voor landgoed Hooge Burch in Zwammerdam. Bio-based materiaalgebruik en energieneutraliteit zijn uitgangspunten bij het ontwerp.

Amsterdam gaat meer woningen voor ouderen geschikt maken

3 uur geleden

De gemeente past bestaande seniorenflats op verschillende manieren aan om ouderen langer zelfstandig te laten wonen.

FNV: minister moet ingrijpen na censuur door bestuur TU Delft

Vandaag, 12:12

Volgens de vakbond ‘rommelt het aan alle kanten’ bij de universiteit, nu het bestuur daar ‘censuur toepast om een kritisch artikel in het eigen universiteitsblad Delta onder het tapijt te vegen’.

Gelderland wil 12.000 huizen bouwen bovenop bestaande daken

Vandaag, 10:03

De provincie Gelderland denkt dat er komende vijf jaar 12.000 huur- en koopwoningen bijgebouwd kunnen worden door optoppen.

Zeeland investeert miljoenen in wonen, wegen en leefbaarheid

Gisteren, 16:31

Zo komt er van 2025 tot en met 2027 jaarlijks 3 miljoen euro beschikbaar voor het verbeteren van de bestaande woningvoorraad en het versnellen van de woningbouw.