Binnentuin met foyer

Museum van de Geest | Dolhuys

Entree vanuit entreetuin

Entree

Binnentuin met foyer

Entree

Entreebalie

Zicht richting entree

Foyer

Museumcafé in de kapel

Tentoonstellingsruimte

Museum van de Geest | Dolhuys

Historisch detail

Achtergevel

Dwarsdoorsnede

Langsdoorsnede

Plattegrond

Dolhuys in Haarlem na grootscheepse verbouwing heropend

4 januari 2021, 15:06

Voor het monumentale complex waarin het Museum van de Geest | Dolhuys in Haarlem is gevestigd, was een bouwkundige renovatie noodzakelijk. Verlaan & Bouwstra architecten en Kossmanndejong hebben die aangegrepen om ook de logistiek en functionaliteit van het museum te verbeteren. Het vernieuwde complex is eind november geopend.

Het Dolhuys heeft 700 jaar lang, onder verschillende namen, onderdak geboden aan leprozen, pestlijders, melaatsen, dollen, armen, alcoholisten en anderen die buiten de maatschappij vielen, legt Verlaan & Bouwstra architecten uit. Sinds 2005 is in het complex het Museum van de Geest gevestigd. In mei 2019 startte een grootscheepse verbouwing in opdracht van de gemeente Haarlem en Stichting Het Dolhuys.

Historisch gegroeid complex
Het complex bestaat uit zeker tien verschillende bouwdelen, vertelt Verlaan & Bouwstra architecten, dat het architectonisch ontwerp voor de verbouwing en de renovatie heeft verzorgd. De bouwdelen zijn in verschillende tijden gerealiseerd en hadden alle een eigen functie in de zorg voor de mensen die er onderdak hadden.

De cultuur- en architectuurhistorische waarde is evident, aldus Verlaan & Bouwstra, maar als museum is het voormalige zorgcomplex nooit ideaal geweest. Een overzichtelijke route liet zich lastig in de aaneenschakeling van bouwdelen uitstippelen. Het architectenbureau heeft in samenwerking met Kossmanndejong, dat het tentoonstellingsontwerp maakte, de renovatie aangegrepen voor een verbetering van de logistiek en functionaliteit van het museum.

Nieuw hart
Ten eerste vormen een entree en foyer, gelegen tussen twee binnentuinen, het nieuwe hart van het museum. Hiertoe zijn enkele twintigste-eeuwse aanbouwen aan de kapel en zorgzaal verwijderd. De kapel en zorgzaal behoren tot de oudste delen van het complex uit de veertiende en vijftiende eeuw. De nieuwe entree bevindt zich naast de kapel, zoals dat ook in de middeleeuwen het geval was. De aangrenzende foyer ontsluit als een scharnierpunt het museumcafé in de kapel, het auditorium in de parkzaal en het startpunt van de nieuwe museumroute in de zorgzaal.

De architecten hebben het nieuwe hart zorgvuldig tussen de historische bouwdelen ingepast; tegelijkertijd geeft de eigentijdse vormgeving de entree en foyer een onderscheidend gezicht. De entree is bewust achter de tuinmuur geplaatst om het besloten karakter van het complex te behouden. De poort in de muur en de boven de muur uitstekende luifels maken de entree toch van veraf herkenbaar.

Gelaagdheid
De entree en foyer zijn opgebouwd uit horizontale luifels en verticale coulissen, wat resulteert in een gelaagdheid die past bij het historisch gegroeide complex, leggen de architecten uit. De luifels en coulissen zorgen voor een beschutte ontvangst, begeleiden bezoekers naar de foyer en bieden zicht op de omringende monumentale gebouwen.

Bij het hogere ontvangstgedeelte maakt de luifel plaats voor een bijzonder dakranddetail en een als het ware uitstulpen van de glazen pui naar de binnentuin. Dit benadrukt het verschil tussen verkeers- en verblijfsruimte en versterkt op deze plek de relatie tussen binnen en buiten.

In de materialisatie van de nieuwbouw heeft het architectenbureau aansluiting gezocht bij de middeleeuwse gebouwen. De coulissen, wanden en plafonds bestaan uit een deels open lattenstructuur van naturel padoek, dat bijvoorbeeld past bij het onbehandelde eiken van de middeleeuwse gebinten in de kapel en de zorgzaal. Kozijnen, dakranden en wandkaders in donkergrijs aluminium en staal passen bij de aanwezige muurankers en dakleien.

Restauratie
Het karakter van de monumentale ruimten is versterkt, zodat de afzonderlijke gebouwen beter ervaarbaar zijn, legt Verlaan & Bouwstra uit. Het bureau heeft historische vloeren, wanden en plafonds hersteld.

In de kapel is een in 1927 aangebrachte tussenvloer verwijderd waardoor de balkenstructuur van de kap en het spitsboogvenster – met glascollage van kunstenaars Jennifer Tee en Jonas Ohlsson – weer geheel zichtbaar zijn. De toegankelijkheid van de kapel is vergroot door de vloer op één niveau te brengen met de rest van het complex.

Om de zorgzaal uit 1463 veilig te houden, is de originele spantconstructie volledig gerestaureerd. Aangetast hout is vervangen door nieuw eikenhout. In het museumconcept fungeert de zorgzaal als ruimte voor wisselende tentoonstellingen.

De parkzaal is casco gerestaureerd om plaats te bieden aan een auditorium voor tachtig tot honderd personen. Door moderne plafonds te verwijderen, hebben de architecten het originele achttiende-eeuwse plafond met houten delen na lange tijd weer zichtbaar gemaakt. Bij de restauratie is dankbaar gebruik gemaakt van de adviezen van de afdeling Erfgoed van de gemeente Haarlem, zegt het architectenbureau.

Heldere route en meer ruimte
Ten opzichte van de situatie voor de verbouwing is de museumroute omgedraaid. In samenwerking met Kossmanndejong is een tentoonstellingsontwerp gerealiseerd waarin de diverse thema’s van de museumroute aansluiten op het karakter van de ruimte waarin ze zich bevinden. Onderweg fungeren bijzondere plekken in het complex als oriëntatiepunten.

Op diverse plekken zijn dichtgezette ramen open gemaakt. Dankzij de nieuwe entree en foyer maken ook de beide binnentuinen integraal onderdeel uit van de museumroute. De entreetuin is informeel ingericht en biedt ruimte aan expositie. De tuin van de foyer is een klassieke, omsloten kruidentuin en functioneert meer als verblijfsruimte.

Met de ingrepen hebben Verlaan & Bouwstra en Kossmanndejong het museum niet alleen een herkenbare toegang en een logische museale routing gegeven. Tevens zijn extra ruimte en voorzieningen gerealiseerd, die de ontvangst van het groeiend aantal bezoekers en van grotere groepen zoals schoolklassen mogelijk maken.

Het vernieuwde Museum van de Geest | Dolhuys is op 24 november 2020 door Koningin Máxima geopend.

Trefwoorden

restauratie verlaan & bouwstra architecten kossmanndejong museum van de geest publieke gebouwen museum renovatie haarlem dolhuys

1	Eerste grootschalige houten woongebouw van Rotterdam opgeleverd dinsdag, 13 mei
2	MVRDV en Mecanoo bij finalisten in architectuurcompetitie voor ‘landmark’ woensdag, 7 mei
3	Cityförster en Atelier Gram ontwerpen woontoren met collectieve voorzieningen voor Tirana woensdag, 7 mei
4	Architectenweb organiseert Avond met De Zwarte Hond woensdag, 7 mei
5	De Hemelse Tuin van Studio Valkenier is een veelzijdige stadslandbouwboerderij donderdag, 8 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Rijksmonument Van Maanenbad weer open

23 april 2015

Universiteitscomplex in centrum Utrecht ondergaat renovatie

20 januari 2021

Entreepaviljoen als sluitstuk voor toegankelijker Beth Haim

15 februari 2021

Zintuiglijke tuinen van Kossmanndejong in nieuw Engels museum

13 februari 2020

Innovation Center is als een opengewerkte machine

30 oktober 2019

Kossmanndejong gaat verder met drie nieuwe partners

16 januari 2024

Tentoonstelling Naturalis moet bezoeker met biodiversiteit betoveren

10 september 2019

Bouwkundige restauratie Pieter Teylers Huis in Haarlem afgerond (met video)

8 maart 2021

Expositie door Kossmanndejong en Morphosis als kritische kanttekening bij groei

7 april 2022

Ontwerp Nederlands paviljoen Dubai EXPO 2020 onthuld

11 december 2018

Kossmann.dejong ontwerpt vaste opstelling Museum für Kommunikation

13 september 2017

Centre Pompidou Parijs vier jaar dicht voor renovatie

26 januari 2021

Kossmann.dejong wint internationale prijs

16 augustus 2017

Nationaal Militair Museum officieel geopend

11 december 2014

Het Hoofdgebouw van Artis na 75 jaar weer museum

10 mei 2022

Kossmann.dejong 'vernieuwt' museum Bern

10 februari 2014

Wonderkamers Gemeentemuseum veranderd in 'game'

18 november 2013

Filmhuis in Timmerfabriek Maastricht

9 mei 2012

Nieuwe Armando Museum in 2012 open

12 februari 2010

Biobased paviljoen geeft stem aan de stedelijke natuur

14 april 2022

Design Museum Gent presenteert definitief ontwerp grote verbouwing

9 juni 2021

Renovatie en vernieuwing van Museum W met gouden rand

2 mei 2022

Oostends museum ondergaat grondige vernieuwing met hergebruik materiaal

19 mei 2021

De Egelantier in Haarlem wordt boetiekhotel met culturele functies

10 juni 2021

Lieven de Key-penning toegekend aan twee projecten

30 november 2021

Drie kandidaten voor drijvend havenkantoor Haarlem

17 december 2021

Vector-i geselecteerd voor ontwerp Museum aan de A in Groningen

3 januari 2022

Kasteel Wijchen opgeleverd na anderhalf jaar restauratie

22 februari 2022

Genomineerden Lieven de Key Penning 2022 bekend

14 oktober 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Hedwig Heinsman toont 3D-geprinte optoppingen tijdens Architectuurbiënnale Venetië

Gisteren, 16:13

Gebouwen voorzien van een optopping uit 3D-geprint materiaal; kunstenaar en architect Hedwig Heinsman stelt het voor als een oplossing voor de urgente uitdagingen waarvoor steden zich gesteld zien.

Robuust en energiezuinig depotgebouw voor Utrechtse collecties

Gisteren, 14:10

Op bedrijventerrein Lage Weide, tussen het centrum en Leidsche Rijn, wil gemeente Utrecht een depot voor uiteenlopende collecties realiseren. DP6 architectuurstudio en De Unie Architecten ontwierpen een robuust, compact en energiezuinig gebouw.

EGM architecten weerspiegelt merkidentiteit The Magnum Ice Cream Company in interieur hoofdkantoor

Gisteren, 11:21

The Magnum Ice Cream Company, de verzelfstandigde voormalige ijsdivisie van Unilever, heeft een nieuw hoofdkantoor betrokken in de Amsterdamse Reguliersdwarsstraat.

Eerste grootschalige houten woongebouw van Rotterdam opgeleverd

Gisteren, 08:02

In de Rotterdamse wijk Pendrecht is het woongebouw Valckensteyn, met uitsluitend betaalbare huurwoningen, verrezen. Het gebouw is ontworpen door Powerhouse Company in opdracht van Woonstad Rotterdam.

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland: aanleg windmolens op land stokt

Gisteren, 12:03

Volgens de RVO is vorig jaar maar voor 127 megawatt aan windmolens bijgebouwd.

Sociale veiligheid TU Delft volgens peiling nog ver te zoeken

12 mei, 5:20

Van de ruim vijfhonderd medewerkers die de vragenlijst invulden, zegt 43 procent in het afgelopen jaar grensoverschrijdend gedrag te hebben ervaren.

Nieuwe vertraging dreigt voor renovatie Binnenhof

12 mei, 10:14

In een rapport over de verbouwing dat BBB-minister Mona Keijzer (Volkshuisvesting) met de Tweede Kamer heeft gedeeld, staat een nieuw risico op vertraging door “spanning” tussen de planningen van aannemers en de totale planning.

Woningcorporaties dreigen met juridische stappen om kabinet aan afspraken te houden

8 mei, 4:20

Het bevriezen van de huren van sociale huurwoningen heeft grote gevolgen juist voor woningzoekenden en huurders, stelt vereniging voor woningcorporaties Aedes.