Ontwerpleidraad voor dementerenden ouderen

22 oktober 2013, 12:02

Jarno Nillesen en Stefan Opitz van Wiegerinck architectuur stedenbouw schreven de publicatie ‘Dimensie voor dementie’ met opties en aandachtspunten voor het ontwerpen voor dementerenden. In het boek staan concrete ontwerpspecificaties; die ontwerpers en opdrachtgevers tot denken en discussiëren moeten aanzetten.

Tekst: Lisa Wagemans

In Nederland zijn er 250.000 mensen met alzheimer, hiervan komt een op de vijf mensen in een verpleeghuis terecht. Bij dementie valt de functie van het cognitief (boven)brein als eerste weg, waardoor de zintuiglijke waarneming belangrijker wordt voor het functioneren van deze mensen.

Naar dementie is er al veel onderzoek gedaan, echter zijn er weinig architectuurboeken te vinden over dit onderwerp. Jarno Nillesen en Stefan Opitz hebben daarom een overzicht gemaakt met de aandachtspunten voor het ontwerpen:
‘Dimensie voor dementie’.

Dimensie voor dementie
Nillesen heeft voor het onderzoek informatie ingewonnen bij experts uit wetenschap en praktijk. Daartoe werden door Wiegerinck “inspiratietafels”georganiseerd en werd er uitvoerig literatuurstudie verricht.

De auteurs kwamen tot de conclusie dat er weinig keiharde waarheden zijn. De publicatie laat daarom naast een uitgebreide behandeling van literatuurstudies vooral mogelijkheden zien. ‘Het boek moet opdrachtgevers en ontwerpers aanzetten tot discussie en nadenken’, vertelt Jarno Nillesen.

In het boek wordt aandacht besteed aan vijf hoofdonderdelen van een woonruimte:
zit,-slaapkamer en sanitair, gangen, woonkamer en keuken, entree en voordeur en buitenruimte. Van elke onderdeel worden verschillende opties genoemd met voordelen en nadelen. Ter illustratie zijn er ontwerpvoorstellen in een landschappelijke en stedelijke setting uitgetekend.

Ontwerpen
‘Er moet tijdens het ontwerpen vooral rekening worden gehouden met de beleving van deze groep mensen’, vertelt Nillesen, ‘een raam dat van plafond tot vloer loopt wordt bijvoorbeeld ervaren als een buitenruimte. Bewoners kunnen binnen daardoor als daadwerkelijk koud ervaren.’

‘Tijdens het ontwerpen moeten we gaan denken in wat deze mensen wél kunnen en ze stimuleren met voldoende prikkels’, vertelt Nillesen. Als voorbeeld noemt Nillesen het creëren van mogelijkheden tot lopen met daaraan gekoppelde rustpunten. En als sanitair zichtbaar is via bijvoorbeeld een glazen deur wordt deze waarschijnlijk eerder gebruikt. Dit werkt ook andersom. ‘Als kasten, met verpleeghulpmiddelen, dezelfde kleur krijgen als de wanden worden deze niet opgemerkt door de bewoners en openen ze deze kasten niet’, aldus Nillesen.

‘Je hebt verschillende soorten dementerenden’, licht Nillesen toe, ‘zenners zijn mensen die gestimuleerd moeten worden en dolers zijn erg beweeglijk. Dementerende hebben een gedoseerd aantal prikkels nodig. Zenners om gestimuleerd te worden bijvoorbeeld te gaan lopen en dolers juist te gaan zitten.’

Woningen ’t Loug in Delfzijl
In 2012 werd het ’t Loug in Delfzijl opgeleverd, waarin meerdere aspecten uit het boek zijn toegepast. Dit complex bestaat uit vier archetypische ‘huizen’, voor ouderen zorg. In deze gebouwen van twee verdiepingen hoog zijn de slaapkamers rondom de woonkamer geplaatst. De verkeersruimte wordt door kasten deels afgescheiden, hierdoor zijn er in het ontwerp geen gangen.

‘Het voordeel hiervan is dat de ouderen zich eenvoudiger kunnen oriënteren. En mensen die bedlegerig worden kunnen nog steeds bij de activiteiten van de woning betrokken worden door de deur open te zetten’, vertelt Nillesen. ‘Tevens kunnen dolers rondom de woonkamer lopen.

Het is belangrijk dat de bewoners kunnen kiezen waar zij gaan zitten. ‘De woonkamer moet worden verdeeld in zones’, aldus Nillesen, ‘bijvoorbeeld eten en zitten. Verder is de hiërarchie van privé – slaapkamer – en openbaar – woonkamer –
belangrijk.’

Toekomst
Nillesen zou graag verder willen gaan met het onderzoek over dementie. Hij kan zich voorstellen dat in de toekomst een ‘dimensie voor dementie 2.0’
wordt uitgebracht. ‘Het project ‘t Loug is net opgeleverd, we moeten nog onderzoeken of dit concept daadwerkelijk zo werkt als gedacht’, vertelt Nillesen, ‘hieruit kunnen we weer leren. Het zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat er te weinig plekken zijn waar deze mensen zich kunnen terugtrekken.’

Nillesen vervolgt, ‘In de meeste woningen in Nederland wordt er boven geslapen en beneden gewoond, dit archetype is voor veel ouderen herkenbaar, dit zou mogelijk ook in verpleeghuizen kunnen worden vertaald.’ Tevens wil hij meer onderzoek verrichten naar invloed van het interieur.

Voor de toekomst zou Nillesen graag meer onderzoek willen doen naar de specifieke relatie tussen architectuur en bepaalde doelgroepen bijvoorbeeld bij autisme, syndroom van down of psychiatrische patiënten.

Trefwoorden

wiegerinck architectuur stedenbouw zorg dementie jarno nillesen

1	‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat woensdag, 17 april
2	Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend vrijdag, 19 april
3	Marc Koehler Architects presenteert ensemble van zes gebouwen in Buiksloterham donderdag, 18 april
4	Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af woensdag, 17 april
5	Rijksmonumentaal Jachtslot Mookerheide heropend na restauratie door 1meter98 maandag, 22 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Contact met buurt en natuur voor dementerenden

21 juli 2016

'Benoem een seniorenminister'

14 juli 2017

Wiegerinck ontwerpt nieuwe huisvesting EPR

23 oktober 2015

Polsbandje voor dementen Beste Zorgidee

12 november 2015

Arnhem krijgt indoor duikcentrum

25 februari 2014

Terugblik op 10 interviews over ouderenzorg

15 november 2013

Bouw woonzorgcomplex Elshof gestart

5 oktober 2015

Speciaal kamerscherm voor verzorgingshuis

1 juni 2016

Wooncomplex dementerenden in Anna Paulowna

29 november 2013

D/DOCK: ‘We moeten naar een hybride samenleving’

4 november 2013

Ontwerpen voor dementerenden

12 november 2013

'Verpleeghuizen verspillen miljard per jaar'

6 maart 2015

Brains Unlimited Maastricht officieel geopend

29 oktober 2013

Nieuw ontvangstgebouw voor Sint Maartenskliniek

12 december 2013

Bouw Van der Valk Hotel Nijmegen-Lent gestart

21 mei 2015

Architectenweb houdt Het Grote Zorgcongres

16 oktober 2013

Wiegerinck ontwerpt gebouwen zorgpark Hilversum

7 december 2012

Wiegerinck revitaliseert Laurentius Ziekenhuis

8 januari 2013

Wiegerinck geeft medische kernpunten een plek

12 september 2013

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Café of restaurant in de plint? Houd in het ontwerp rekening met eisen rond geluid en vooral rond muziek

2 uur geleden

Woongebouwen met cafés of restaurants in de plint: in stedelijke gebieden zien we ze steeds meer. Maar bij het ontwerp hiervan wordt niet altijd voldoende rekening gehouden met het geluid dat de functies in de plint genereren.

Wie wordt de Architect van het Jaar 2024?

3 uur geleden

Welke architect, of collectief van architecten, heeft dit jaar de grootste bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de architectuur in Nederland? Stuur jouw suggestie uiterlijk 10 mei 2024 op naar Architectenweb.

Houten Makers’ KUbe van BIG is “onderwijs gestold in een gebouwde vorm”

Gisteren, 17:47

BIG presenteert samen met uitvoerend architect BNIM en de University of Kansas School of Architecture & Design het ontwerp voor een nieuw onderwijsgebouw met een massief houten diagrid.

Den Haag deelt ontwikkelvisie voor gebied rond centraal station

Gisteren, 14:50

De gemeente Den Haag wil in de komende jaren 2.250 tot 2.500 woningen, betere verbindingen en meer groen realiseren in het gebied rond het centraal station. Ook komt er voor 130.000 m² kantoorruimte en ruim 21.000 m² aan maatschappelijke functies.

‘Nieuw kabinet moet daadkrachtig mobiliteitsbeleid voeren’

47 minuten geleden

Als het komende kabinet niet met daadkrachtig mobiliteitsbeleid komt, slibt het land dicht, stellen onder meer provincies en gemeenten.

Limburg maakt plannen voor 30.000 woningen nabij stations

1 uur geleden

De woningen zijn bedoeld voor zowel woningzoekenden uit Limburg als van verder, laat de provincie weten.

ASML wil grote vestiging op Brainport Industries Campus

Gisteren, 11:34

Chipmachinefabrikant ASML wil in de regio Eindhoven uitbreiden met het oog op de toekomst.

Organisaties werken aan praktijktoets aangescherpte MPG-eisen

22 april, 2:27

Veertien organisaties uit onder meer de ontwerp- en bouwsector gaan onderzoeken hoe de aangescherpte MPG-eisen voor 2025 kunnen worden geïmplementeerd in de praktijk.

IMF-bestuurder dringt aan op verdere afbouw hypotheekrenteaftrek

22 april, 1:36

Nederland kan fiscale en financiële stimulering van de woningmarkt niet gebruiken nu er een nijpend huizentekort is, stelt Paul Hilbers.

DNB: verduurzaming woningen blijft achter, maar geld geen probleem

22 april, 10:01

Verreweg de meeste Nederlanders hebben genoeg spaargeld of leenmogelijkheden om hun koophuis te verduurzamen, maar doen dit toch nog niet in groten getale.

Ga naar het nieuws-archief