Fase 1 - De bunker

Fase 2 - Het wennen

Fase 3 - Het wachten

Fase 4 - Het licht

Fase 1 - De bunker

Fase 2 - Het wennen

Fase 3 - Het wachten

Fase 4 - Het licht

Gevangenis in gedetineerde maatschappij

9 november 2011, 12:28

Een gevangenis voor een maatschappij die feitelijk geen gevangenis meer nodig heeft. Zo luidt de kritiek van kunstenaar Jonas Staal op het afstudeerproject van PVV-politica Fleur Agema, waarmee ze in 2004 haar masterdiploma aan de Utrechtse Hogeschool van Kunsten behaalde. Staal heeft Agema’s scriptie ‘Gesloten Architectuur’ in een gelijknamige publicatie uitgewerkt en van zijn eigen visie voorzien.

Agema behaalde haar mastertitel als interieurarchitect met een nieuw gevangenismodel, waarin de gedetineerde in haar woorden een ‘actieve reis naar herwonnen vrijheid’ onderneemt. Het gaat om een gefaseerd model, waarbij de gevangene aan de hand van leerdoelstellingen vier ‘niveaus’ doorloopt. Hoe hoger hij komt in dit model, hoe beter zijn leefomstandigheden en zicht op terugkeer in de maatschappij.

‘Totaalarchitectuur’
De bijbehorende gebouwde omgeving is opgezet als ‘totaalarchitectuur’. Het gevangeniscomplex kent een verloop van een duistere, half ondergrondse ‘bunker’ naar een soort woonwijk, waar het een stuk prettiger leven is. De gevangene ziet zijn straf, ofwel het ‘kwade’, en zijn inspanningen om zich te verbeteren weerspiegeld in zijn directe omgeving.

Het gebouw staat volgens Staal in dienst van een maakbaarheidsgedachte, waarbij burgers worden geconditioneerd ten dienste van orde, efficiency en productiviteit te leven. Het bijbehorende maatschappelijke model omschrijft de kunstenaar als een combinatie van de door Michel Foucault gemunte ‘disciplinaire maatschappij’ en de ‘controlemaatschappij’.

“In de gevangene worden belangen geïnvesteerd om het (kostbare) ‘passieve lummelen’ tegen te gaan. Niet ten behoeve van zijn persoonlijke ontwikkeling, maar voor het behoud en de versterking –als schakel- van het politieke systeem zelf”, zegt Staal. Volgens de kunstenaar wordt de gedetineerde klaargestoomd voor terugkeer in een consumptiemaatschappij en is er geen aandacht voor intellectuele, kritische vorming.

Maatschappelijk model
Agema heeft als politica inmiddels afstand genomen van haar eigen gevangenismodel, betoogt Staal in zijn verhaal. Uit haar woorden van de afgelopen jaren maakt hij op dat van het model nog slechts de eerste fase en enkele delen van de tweede fase resten. Volgens Staal heeft het onderzoek naar Agema’s gevangenismodel relevantie, omdat het ‘feitelijk een maatschappelijk model betreft dat al lang in aanbouw is’.

Staal doelt daarmee op ‘fasen’ die mensen kunnen aflopen in de samenleving. De zogeheten tuigdorpen voor veelplegers en andere onaangepasten zijn vergelijkbaar met de laagste fasen in het gevangenismodel van Agema. Als hoogst haalbare fasen duidt Staal de vinexwijken en gated communities aan.

“Deze maatschappelijke ontwikkeling heeft feitelijk geen gevangenis meer nodig, omdat het geheel van de samenleving tot detentiemodel is verworden: iedereen is gevangen in zijn eigen sociale condities, arm en rijk gelijk”, zegt Staal

“Als zodanig dient het werk van Agema als case study te gelden binnen het debat over de repressieve samenleving en de controlemaatschappij, versus de mogelijkheid van een open democratische samenleving, waarin gemeenschappelijk belang en politieke emancipatie centraal staat.”

Trefwoorden

gevangenis fleur agema afstudeerproject jonas staal pvv

1	Zeven architectenbureaus ontwerpen eerste woningen De Suikerzijde maandag, 15 april
2	‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat woensdag, 17 april
3	Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af woensdag, 17 april
4	Een sereen samenspel van villa’s in een groen landschap woensdag, 17 april
5	Kunstmanifestaties tonen ongeziene kant van Brugge en de Belgische kust dinsdag, 16 april

Gerelateerde nieuwsberichten

PVV Den Haag: stop sociale woningbouw

19 januari 2012

Kabinet sluit groot aantal gevangenissen

22 maart 2013

Tweeluik over gevangenismodel Fleur Agema

20 december 2011

Nieuwe functies voor gevangenis Rotterdam

17 november 2011

'Skaeve huse niet vergelijkbaar met tuigdorpen'

10 februari 2011

Minder opgesloten in Deense gevangenis

17 december 2010

School vreest overlast 'asowoningen'

28 augustus 2009

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Nieuw gebouw met laboratoria en kantoren voor Leiden Bio Science Park

1 uur geleden

Naar verwachting wordt op het Leiden Bio Science Park eind deze maand gestart met de bouw van Nexus Labs & Offices. Ector Hoogstad Architecten is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Mecanoo transformeert voormalig concertgebouw in Schotse Perth tot museum

2 uur geleden

Het Perth Museum, dat is gericht op de lokale en Schotse historie in brede zin, biedt onder meer onderdak aan de Stone of Scone. De belangrijkste steen uit de geschiedenis van Schotland is ondergebracht in een beeldbepalend eiken meubel.

Porseleinen Toren in ontwikkelgebied Nieuw Delft officieel geopend

Vandaag, 11:35

De door Orange Architects ontworpen toren markeert de entree van de nieuwbouwwijk Nieuw Delft vanaf de westzijde. De toren biedt plek aan 85 woningen en een 200 vierkante meter omvattende horecaruimte.

MoederscheimMoonen ontwerpt nieuw bewegingscentrum voor zorglandgoed

Vandaag, 09:25

In opdracht van zorginstelling Ipse de Bruggen heeft MoederscheimMoonen Architects een nieuw bewegingscentrum ontworpen voor landgoed Hooge Burch in Zwammerdam. Bio-based materiaalgebruik en energieneutraliteit zijn uitgangspunten bij het ontwerp.

Amsterdam gaat meer woningen voor ouderen geschikt maken

3 uur geleden

De gemeente past bestaande seniorenflats op verschillende manieren aan om ouderen langer zelfstandig te laten wonen.

FNV: minister moet ingrijpen na censuur door bestuur TU Delft

4 uur geleden

Volgens de vakbond ‘rommelt het aan alle kanten’ bij de universiteit, nu het bestuur daar ‘censuur toepast om een kritisch artikel in het eigen universiteitsblad Delta onder het tapijt te vegen’.

Gelderland wil 12.000 huizen bouwen bovenop bestaande daken

Vandaag, 10:03

De provincie Gelderland denkt dat er komende vijf jaar 12.000 huur- en koopwoningen bijgebouwd kunnen worden door optoppen.

Zeeland investeert miljoenen in wonen, wegen en leefbaarheid

Gisteren, 16:31

Zo komt er van 2025 tot en met 2027 jaarlijks 3 miljoen euro beschikbaar voor het verbeteren van de bestaande woningvoorraad en het versnellen van de woningbouw.