Fruitmat, 1982

Zwemblad, 1982

Rotsklok, 1982

Tafelstuk, 1983

Afdruiprek voor de tentoonstelling ‘A3 in het Gemeentemuseum’, 1986

Stofstaal Bakker & Willemse, 1986

Stofstaal Water, 1988

Servetleggers Rock Hudson, 1989

Pendule Rêve blue, 1990

Kop en schotels Mécanicien, 1991

Fruitmat, 1982

Zwemblad, 1982

Rotsklok, 1982

Tafelstuk, 1983

Afdruiprek voor de tentoonstelling ‘A3 in het Gemeentemuseum’, 1986

Stofstaal Bakker & Willemse, 1986

Stofstaal Water, 1988

Servetleggers Rock Hudson, 1989

Pendule Rêve blue, 1990

Kop en schotels Mécanicien, 1991

Expositie Cubic 3 Design (1981-1995) in Kunstmuseum Den Haag

Stadhouderslaan 41, 2517 HV Den Haag

Vazen van purschuim, kleurrijke interieurs, porseleinen kopjes voor bouwvakkers, een penduleklok met een vervormde spiegel en kunstogen: de ontwerpers Ton Hoogerwerf en Gerwin van Vulpen ontwierpen tussen 1981 en 1995 onder de noemer Cubic 3 Design vooral wat ze zelf leuk vonden. Dat resulteerde in spraakmakende objecten vol humor en dubbelzinnigheden, die impliciet reflecteerden op maatschappelijke thema’s en het ontwerpvak zelf.

Hun werk, dat zich niet in een hokje liet stoppen, week totaal af van de modernistische designcanon. Hoogerwerf en Van Vulpen ontpopten zich met een ‘alles kan’-ontwerpmentaliteit als zelfproducerende ontwerpers die gebruikmaakten van readymades. Zich afkerend van gevestigde ontwerpers als Wim Crouwel, die form follows function propageerden, plaveiden ze de weg voor het ironische en conceptuele Dutch Design dat in de jaren negentig door Droog Design internationaal op de kaart is gezet, aldus Kunstmuseum Den Haag. De tentoonstelling Cubic 3 Design (1981-1995) laat een fascinerend oeuvre zien, wars van dogmatische ontwerpprincipes, en een bepalende periode in de Nederlandse designgeschiedenis.

De basis van het oeuvre van Cubic 3 Design ligt eind jaren ’70 als Ton Hoogerwerf en Gerwin van Vulpen de opleiding grafische vormgeving aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag volgen. Ze voelen zich onbegrepen en beperkt, omdat er weinig ruimte is voor vernieuwing. Hun stage bij de Staatsdrukkerij vinden ze ronduit saai, waarna ze uiteindelijk besluiten stage bij elkaar te lopen. Geïnspireerd door wat Vivienne Westwood en Malcolm McLaren eind jaren ’70 in Londen doen, runnen ze twee jaar lang een eigen designwinkel in de Haagse Prinsestraat die zich nu het beste zou laten omschrijven als een concept-store avant-la-lettre.

Hoogerwerf en Van Vulpen werken vooral op gevoel, meestal zonder uitgebreide ontwerptekeningen, hooguit een schets. Hun textielontwerpen zijn daarvan een mooi voorbeeld; het textiel werd met de hand bedrukt. Uit een mix van hun emoties en indrukken, toevalligheden en een dosis humor ontstaan opvallende, vaak provocatieve ontwerpen die flirten met camp, punk en new wave. Voorbeelden uit de beginjaren zijn Zwemblad (1982) of Fruitmat (1982). Als materiaal grijpen zij alles aan dat voorhanden is: van bloemetjestapijt tot paperclips, van nepparels tot spuitfluweel en van de bontjas van Hoogerwerfs moeder tot het oude linoleum van de toiletvloer. Reagerend op de consumptiemaatschappij en natuurvervuiling kiest Cubic 3 heel bewust voor duurzaam ondernemen, hergebruik van materialen en een ambachtelijke productie in kleine edities. Als zelfproducerende ontwerpers slaan ze een nieuwe weg in, in een tijd waarin massaproductie de norm lijkt te zijn en design in Nederland veelal recht en hoekig is.

Form follows fun
Van meet af aan gooien Hoogerwerf en Van Vulpen het principe van form follows function overboord, in een periode waarin het functionalisme nog hoogtij viert. Sfeer en uitstraling zijn leidend in hun ontwerpen, en veel objecten zijn dan ook vooral decoratief of als conversation piece bedoeld. Hun Tafelstuk (1983) bijvoorbeeld, of de kartonnen borden in een afdruiprek die zij maakten voor een ‘A3-tentoonstelling’ in het Gemeentemuseum (nu Kunstmuseum Den Haag). Opvallend zijn ook de producten van purschuim waar de inhoud van een rommellaatje in leeg gekieperd is en Trøll (1985), een staande lamp met een gezicht dat bovendien aangepast kan worden aan je humeur. Pas jaren later krijgen andere consumentenproducten een menselijk gezicht – denk aan het keukendesign van Alessi – dus hiermee liep het ontwerpduo volgens het Kunstmuseum op de troepen vooruit.

Cubics ontwerpen bieden de nodige vrolijkheid tijdens de crisisjaren van de jaren ‘80. Het levert verschillende opdrachten op, zoals het ontwerp van een ‘oorbellenbus’ voor het Gemeentemuseum, een geveldecoratie voor een winkel, het interieur van een kapsalon, interieurreportages in tijdschriften als Viva en Avenue en een spraakmakend interieur voor de Rijksdienst Beeldende Kunst in het statige achttiende-eeuwse Logement van de Heren van Amsterdam.

In latere jaren snijden de ontwerpers onderwerpen als aids en klimaatverandering aan. Ontwerpen worden gaandeweg steeds symbolischer, luxueuzer en ook decadenter, maar blijven verrassend en humoristisch. Voorbeelden zijn Between the Dykes, Rêve Blue en Kookset Karaat (1990), een reeks opvallende pendules voor op de schoorsteenmantel, of het ironische Mécanicien (1991), een kostbare set porseleinen kop-en-schotels voor in de bouwkeet of bedrijfskantine, waarop ze schroeven en bouten uit de Overtoom-catalogus kopiëren.

Als na een jaar of tien steeds meer ontwerpers objecten for fun gaan ontwerpen, kiezen ze kortstondig een minimalistische koers met het wandkleed E.V.A. (1991) en de Adam-lamp (1991). Deze visie op een toekomst vol eenvoud luidt tevens het begin van het einde in. Door een samenloop van omstandigheden – waaronder ziekte, de toenemende zakelijke sfeer en de door internet snel veranderende wereld – besluiten de ontwerpers in 1995 Cubic 3 op te heffen.

Eerste overzicht
Soms wordt pas jaren later de relevantie van iets zichtbaar. In lifestylemagazines en internationale designglossy’s was het werk van Cubic 3 veelvuldig te zien, maar de vakpers en musea hadden er nauwelijks aandacht voor. Zo dreigde hun werk in de vergetelheid te raken. Sinds een aantal werken te zien was in de presentatie Speculatief Design Archief in Het Nieuwe Instituut in 2018 is er – terecht, meent het museum – hernieuwde belangstelling. In retrospectief blijkt de alternatieve werkwijze en de dubbelzinnige, subversieve ontwerpmentaliteit van Hoogerwerf en Van Vulpen een onmisbare schakel te vormen in het begrijpen van Droog Design en latere ontwerppraktijken waarin DIY, omdenken, humor en ironische verwijzingen belangrijke ingrediënten zijn gaan vormen.

Cubic 3 Design (1981-1995), en de publicatie die ter gelegenheid daarvan verschijnt, zet voor het eerst de spotlight op het complete oeuvre van dit duo dat zo belangrijk is geweest voor de ontwikkeling van Nederlands design, maar nog een ontbrekende schakel is in de geschiedschrijving. Deze tentoonstelling en de publicatie geven aanleiding voor een herijking van de designgeschiedenis. Hoogerwerf en Van Vulpen zijn nauw betrokken bij de vormgeving van de tentoonstelling.

Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt bij Uitgeverij Waanders de publicatie Cubic 3 Design (1981-1995), geschreven door kunsthistoricus Yvonne Brentjens en met een voorwoord van Jan de Bruijn.

bron: Kunstmuseum Den Haag

Trefwoorden

cubic 3 design kunstmuseum den haag ton hoogerwerf gerwin van vulpen

Organisator Kunstmuseum Den Haag

Type Expositie

Locatie Stadhouderslaan 41, 2517 HV Den Haag

Website kunstmuseum.nl

Kosten 16 euro

Andere evenementen

31 aug — 2 sep

Polyclose 2022: 31 augustus, 1 en 2 september

Flanders Expo (hal 1, 4 & 6) Maaltekouter 1 B-9051 Gent (België)

Beurs

De markt van raam-, deur-, zonwering-, gevel- en toegangstechniek maakt zich op voor een héél bijzondere editie van Polyclose.

7 jul

Masterclass: akoestisch comfort in gebouwen

Franklinweg 8, Gorinchem

Evenement

Ontmoet, inspireer en ontdek tijdens het Acoustic Academy event Akoestisch comfort in gebouwen

8 jun

Debat Ontwerpend Ontwikkelen in Het Nieuwe Instituut

Festivalhart RA Maand in Het Nieuwe Instituut, Museumpark 25, 3015 CB, Rotterdam

Debat

De gemeente Rotterdam, de Veldacademie en AIR/Van der Leeuwkring organiseren op 8 juni een bijeenkomst over de waarde van ontwerpend onderzoek en de vervanging van maatschappelijk vastgoed als aanjager voor brede waardecreatie.

10 apr — 30 okt

Expositie ‘De jonge Volten’

Atelier Volten, Asterdwarsweg 10, 1031 HR, Amsterdam

Expositie

De expositie toont de ontwikkeling die beeldend kunstenaar André Volten (1925-2002) doormaakte. Zijn beelden in de openbare ruimte zijn breed bekend.

2 mei — 3 jun

Architecture/33

Plaza Vertigo, Faculteit Bouwkunde, Technische Universiteit Eindhoven

Evenement

De tentoonstelling Architecture/33 viert een kritische en analytische benadering van architectuur.

8 jun — 10 jun

Design District in de Van Nellefabriek Rotterdam

Van Nellefabriek, Van Nelleweg 1, 3044 BC Rotterdam

Beurs

De monumentale Van Nellefabriek in Rotterdam is van 8 tot en met 10 juni 2022 de locatie voor de 19e editie van Design District, het vakevenement voor interieur-design.

Ga naar het evenementen-overzicht