Chris Wegerif (1859-1920) uitvoering Arts and Crafts, Den Haag Pendule, 1900 walnotenhout, roodkoper

Jan Toorop (1858-1928) uitvoering Spiegel- en Lijstenatelier M. Joosstens, Den Haag Spiegellijst (Adam en Eva) (detail), 1898 gestoken en beschilderd pâte, hout

Carel Wirtz (1884-1944) uitvoering Atelier Hubert Fermin, Den Haag Drieslags kamerscherm Bloemenkoningin, 1902

Carel Wirtz (1884-1944) uitvoering Plateelbakkerij Haga, Purmerend Javaanse danseres, 1904-1907 geglazuurd, beschilderd aardewerk Kunstconsult, 20th century art | objects Bertha Bake (1880-1957) Gebatikte lap, ca. 1906

Jan Eisenloeffel (1876-1957) uitvoering F.A. Hoeker & Zoon, Amsterdam Theeservies, 1900 & 1902 geëmailleerd zilver

Chris Wegerif (1859-1920) uitvoering Arts and Crafts, Den Haag Pendule, 1900 walnotenhout, roodkoper

Jan Toorop (1858-1928) uitvoering Spiegel- en Lijstenatelier M. Joosstens, Den Haag Spiegellijst (Adam en Eva) (detail), 1898 gestoken en beschilderd pâte, hout

Carel Wirtz (1884-1944) uitvoering Atelier Hubert Fermin, Den Haag Drieslags kamerscherm Bloemenkoningin, 1902

Jan Eisenloeffel (1876-1957) uitvoering F.A. Hoeker & Zoon, Amsterdam Theeservies, 1900 & 1902 geëmailleerd zilver

Art nouveau in Nederland

Gemeentemuseum, Stadhouderslaan 41, Den Haag

Het Gemeentemuseum Den Haag presenteert de tentoonstelling Art Nouveau in Nederland. Met een interdisciplinaire presentatie en aan de hand van ruim 350 werken - uiteenlopend van affiches en boekbanden van Jan Toorop tot meubels van Johan Thorn Prikker en complete interieurs van Karel de Bazel en Hendrik Petrus Berlage – plaatst het Gemeentemuseum de toegepaste kunsten uit het fin de siècle in een brede context. Zo maakt de tentoonstelling de dynamiek van die tijd (1884-1914) inzichtelijk, voelbaar én herkenbaar in onze tijd waarin authenticiteit en vakmanschap opnieuw hoog in het vaandel staan.

Een nieuwe kunst voor een nieuwe en betere samenleving. Dat is waar veel kunstenaars en ontwerpers rond 1900 naar op zoek zijn. Na een eeuw van stijlen die het verleden citeren, ontstaat een nieuwe vormentaal van asymmetrie, gebogen lijnen en organische decoratiemotieven. Nederland neemt in deze artistieke zoektocht een geheel eigen plek in.

Art nouveau sprankelt in ons land van vernieuwingsdrift en idealisme, maar er wordt evengoed gezocht naar het authentieke. In dat opzicht vertoont art nouveau in Nederland grote verschillen met die in buurlanden als België en Duitsland. Een nieuwe expressieve vormentaal moet daar vooral appelleren aan het vonkende levensgevoel van een wereld die in stroomversnelling raakt, terwijl de art nouveau in Nederland juist streeft naar het ‘ware’, het ‘echte’, het oorspronkelijke.

De herwaardering van het ambacht, de hervorming van het tekenonderwijs, de grote waardering voor het volmaakte en ongerepte van de natuur, en de fascinatie voor exotische, ‘onbedorven’ culturen; de drang naar vernieuwing en het idealisme gaan hand-in-hand met het zoeken naar authenticiteit.

Veel ontwerpers, sierkunstenaars en kunstcritici wijzen de flamboyante vormentaal van omringende landen af. Een ‘nieuwe kunst’, zo menen zij, moet aansluiten bij de nationale volksaard en de zwierige, losbandige zweepslaglijn zou niet passen niet bij de vermeend nuchtere Hollandse inborst. In felle bewoordingen, zoals de ‘kant-nog-wal-rakende wulpschheid’ van de Belgen of de ‘opdirkingskunst’ van de Duitsers, wordt de sierkunst van omringende landen weggezet als iets waar de Nederlandse kunstenaars verre van dienden te blijven.

Levensnoodzaak
Toch blijken veel ontwerpers en kunstenaars niet ongevoelig voor de internationale vormgeving. Wie goed kijkt, ziet dat de sierlijke zweepslaglijnen rond de eeuwwisseling ook in Nederland zijn sporen hebben nagelaten, met name in Den Haag. Niet alleen in de architectuur, ook in de toegepaste kunsten.

Hoe fel sierkunstenaars en kunstcritici in theoretisch opzicht soms ook naar elkaar uithalen, in de praktijk bestonden velerlei smaakrichtingen naast elkaar en werden elementen uit verschillende stromingen gecombineerd. Dit heeft de art nouveau in Nederland een zeer pluriform uiterlijk gegeven. Wat al deze kunstenaars bond was de overtuiging dat goede vormgeving een belangrijke voorwaarde was voor een betere maatschappij: schoonheid was voor hen een ‘levensnoodzaak’.

Interdisciplinair
Na de tentoonstelling Art Deco - Paris, waarin het werk van de Franse couturier Paul Poiret in een brede context werd geplaatst, staat in de huidige tentoonstelling de periode voorafgaand aan de art deco centraal. Art Nouveau in Nederland legt de focus op de periode tussen 1884 - 1914 en zoomt in op de ontwikkelingen in ons land.

De grote selectie van meer dan 350 werken, waaronder affiches en boekbanden van Jan Toorop, kamerschermen van Jac. van den Bosch, kalenderbladen van Anna Sipkema, verfijnde natuurstudies van Theo Nieuwenhuis, metaalwerk van Jan Eisenloeffel, meubels van Johan Thorn Prikker en complete interieurs van Karel de Bazel en Hendrik Petrus Berlage, biedt een rijk beeld van deze tijd. De insteek van de tentoonstelling is interdisciplinair en duidt de stroming in overkoepelende thema’s als ‘Terug naar de natuur’ en ‘Verlangen naar het Oosten’.

Naast het accent op de versmelting van de kunsten, is er aandacht voor afzonderlijke ontwerpers, waaronder een aantal tot nu toe onbekende (vrouwelijke) kunstenaars. Verder is er aandacht voor specifieke motieven en details, voor de invloed van het ontwerponderwijs en de band met Den Haag, een belangrijk centrum van de art nouveau in Nederland.

Praktisch
Art Nouveau in Nederland is te zien van 21 april 2018 tot en met 28 oktober 2018. Bij de tentoonstelling verschijnt bij WBooks een tweetalige catalogus (Nederlands, Engels), met teksten van Jan de Bruijn, Frouke van Dijke en Madelief Hohé, conservatoren van het Gemeentemuseum.

Type Expositie

Locatie Gemeentemuseum, Stadhouderslaan 41, Den Haag

Meer informatie www.gemeentemuseum.nl

Kosten 15 euro; CJP/student 12,50 1uro; museumkaart gratis

Andere evenementen

14 jun

Cradle to Cradle Café - AI en Architectuur: duurzame(re) gebouwen ontwerpen met AI, hoe dan?

Mindlabs, Locomotiefboulevard 101, Tilburg

Dit Cradle to Cradle Café kan inzicht bieden in hoe technologische vooruitgang op het gebied van AI kan samengaan met duurzaamheidsdoelstellingen, waardoor een holistische benadering van verantwoorde en milieuvriendelijke praktijken wordt bevorderd.

12 jun

Ventilatieve koeling en zonwering

Safari Meeting Centre in Burgers’ Zoo, Antoon van Hooffplein 1, Arnhem

Samen met Adviesbureau Nieman, Hollands Zicht en Bouw Novum kaart Duco het thema ventilatiekoeling en zonwering aan en brengt zo een verfrissende kijk op oververhitting.

21 mei

Paris Proof: ‘Ontwerpen met milieu-impact en restwaarde’

Stadsschouwburg Utrecht, Lucasbolwerk 24, 3512 EJ Utrecht

Op 21 mei organiseert bbn adviseurs een dag vol inzichten en interactie tijdens de archictenbijeenkomst over ‘Ontwerpen met milieu-impact en restwaarde’. De bijeenkomst vindt plaats in de Stadsschouwburg Utrecht.

4 jun

BNO Interieurzaken: Slimme ruimtes, slimmer leren

Mosa Design Studio, Pedro de Medinalaan 1a, Amsterdam

Deze bijeenkomst van BNO Interieurzaken gaat in op interieurontwerp voor onderwijs, van basisschool tot universiteit.

11 apr — 9 jun

Lezingen en expo: ‘Vrouwen van het AUP’

Noordzijde 31, 1064 GV Amsterdam

Het Van Eesteren Museum in Amsterdam presenteert een reeks van lezingen onder de noemer ‘Vrouwen van het AUP’. De eerste lezingenavond, met bijdragen van Ellen van Kessel en Linda Vlassenrood, vindt plaats op 11 april 2024.

14 apr — 8 sep

A-Imagination in Architectuur

Groot Heiligland 47, 2011 EP Haarlem

Het ABC Architectuurcentrum Haarlem presenteert het project ‘A-imagination in Architectuur; over Artificiële intelligentie (AI), verbeelding en werkelijkheid.

Ga naar het evenementen-overzicht