Onderwater Fietsstalling Stationsplein Amsterdam
26 juni 2023
Voor de hoofdingang van Amsterdam Centraal Station, op het deel van de Prins Hendrikkade dat tot juli 2018 dienstdeed als busstation, is de eerste onderwater fietsstalling ter wereld met circa 7.000 fietsparkeerplaatsen gerealiseerd.
Monumentale Entree
De fietsparkeergarage maakt onderdeel uit van het project De Entree. Dit project vernieuwt het hele stationsgebied aan de centrumkant. De stalling tussen de Prins Hendrikkade en het Stationsplein bevindt zich ruim negen meter onder maaiveldniveau. Om het hoogteverschil te overbruggen is een monumentale entree ontworpen met een hoogwaardige materialisering. Rolpaden voeren de gebruiker naar beneden, langs een wand die is vormgegeven als een continuering van de kademuur, met een vloeiende vorm van grillig basaltsteen. De rolpaden zijn onderdeel van een stijgpunt dat als een natuurstenen sculptuur de imposante ruimte vult. Een hoge glazen wand aan de binnenzijde van de entreeruimte zorgt ervoor dat de diepgelegen stalling toch van daglicht wordt voorzien.
Oester
Terwijl de materialisering van de hoofdentree robuust en ruw is, is de stalling van binnen een gladde en lichte wereld. Het is een tegenstelling die doet denken aan een oester, met zijn ruwe schelp en gladde binnenkant. Binnen deze metafoor is het volume met de beheerdersruimte en het fietsservicepunt op te vatten als de parel in de oester. Dit volume bevindt zich op een centrale, strategische positie, naast de ontvangstruimte en met overzicht over de hele stalling. De ‘parel’ heeft de vorm van een afgeschuinde glazen rechthoek met afgeronde hoeken, uitgevoerd in gebogen glas.
Colonnade
De ruim opgezette ontvangstruimte vormt het scharnierstuk tussen de hoofdentree en de ‘colonnade’, het brede centrale hoofdpad dat de stalling diagonaal doorkruist en dat wordt gemarkeerd door een dubbele rij witte druppelkolommen. Bij het betreden van de stalling vanuit de ontvangstruimte is onmiddellijk aan het einde van de colonnade de andere uitgang te zien: de verbindingstunnel die leidt naar de metro en het station. Het stijgpunt naar deze verbindingstunnel wordt geflankeerd en verbijzonderd door twee sgraffito’s van kunstenaar Lex Hoorn. Aan weerszijden van de brede, gekromde colonnade liggen de gangpaden met fietsenrekken. Om de oriënterende functie van de colonnade te versterken worden de druppelkolommen van onderen aangelicht.
Balans tussen vorm en functie
De parkeervoorziening is een visitekaartje geworden voor de stad en een voorbeeld van ambitie op het gebied van fietsmobiliteit. Het ontwerp gaat verder dan alleen het realiseren van een functionele faciliteit en maakt gebruik van de unieke locatie om de geschiedenis van Amsterdam en haar relatie met water uit te beelden.
Het ontwerp integreert de noodzakelijke functionaliteit om de fietsenstalling als een goed geoliede machine te organiseren, gecombineerd met een unieke identiteit geïnspireerd door water. De routing in de stalling is leidend en wordt versterkt door verschillende elementen (de zuilengalerij, de parel, de horizon en de oculi). Alle onderdelen hebben afgeronde vormen gekregen en helpen mensen zich te oriënteren en zijn op een aantrekkelijke manier verlicht. Kunst en educatie maken deel uit van de ervaring.
Onderwaterkunstwereld
Water is tot identiteitsdrager van de stalling gemaakt. Dit blijkt niet alleen uit de ‘kademuur’ bij de entree, de druppelkolommen in de stallingsruimte en de metafoor van de oester, maar ook uit de vormgeving van drie bijzondere elementen: de ’horizon’ en de ‘oculi’ en de ‘parel’.
De hele rechterwand – de Horizon – is voorzien van een glazen pui met daarop stadsplattegronden van het ontstaan van de stad tot de 21ste eeuw. Deze stadskaarten zijn opgebouwd uit allemaal kleine afbeeldingen; foto’s en schilderijen die de verbinding tussen Amsterdam en het water benadrukken. Dit thema komt ook terug in de Oculi; de ronde verlichtingsarmaturen in het plafond van het hoofdpad (de colonnade).
De beheerdersruimte en het fietsenservicepunt kan worden gezien als de parel in de oester, met haar gebogen glas met waterpatroon, de ‘wave’. Zowel de Horizon, de Parel als de Oculi dienen als oriëntatiemiddel voor de gebruiker. Alle afbeeldingen komen uit het Amsterdam Museum, waar wUrck nauw mee heeft samengewerkt om dit te realiseren.
Gezonde omgeving
De parkeergarage draagt bij aan een duurzame, gezonde en leefbare omgeving en heeft een positieve invloed op mobiliteit, verkeerscongestie, gezondheid en de lokale economie. Het neemt geen waardevolle ruimte in beslag en vergroot de openbare ruimte voor voetgangers, fietsers en het wateroppervlak rond het station.
De parkeergarage is goed verbonden met het Centraal Station en maakt het voor reizigers gemakkelijker om de fiets te gebruiken. Door fietsers een veilige en handige opslagplaats te bieden, draagt het bij aan de promotie van fietsen als een duurzaam en gezond vervoermiddel. Dit leidt tot minder autogebruik, verbetering van de verkeersveiligheid voor alle weggebruikers, en vermindering van CO2-uitstoot en luchtvervuiling.
Verantwoorde productie
Tijdens de bouw werden gedurende 5 jaar de CO2-uitstoot op het project gemonitord. Dit liet zien dat we in staat waren om een dalende trend te realiseren gedurende die 5 jaar. Dit gebeurde op eigen initiatief van het team om maatschappelijk verantwoord te zijn.
Tijdens de bouw werd er gebruik gemaakt van werknemers met een sociale achtergrond die met het openbaar vervoer of per fiets naar de locatie kwamen om te werken. De materialen werden per water vervoerd. Damwanden die getrokken konden worden, zijn weer verwijderd. Afval werd apart afgevoerd. Er werd gebruik gemaakt van een elektrische graafmachine/torenkraan op rails. We hebben gekozen voor robuuste en onderhoudsvriendelijke materialen op een locatie naast het station die intensief wordt gebruikt.