MVSA's appartementengebouw aan de Renier Engelmanstraat is een case study in het verstedelijken van de buitenwijken van Amsterdam zonder dat dit ten koste gaat van hun lokale kwaliteit, menselijke schaal en traditie van mooi design.
Amsterdam maakt een periode van sterke groei door. In plaats van uit te breiden, zoals in eerdere groeiperiodes, is de huidige strategie - in lijn met het doel om de ecologische voetafdruk drastisch te verkleinen - verdichting. Dat betekent dat de stedelijke concentratie van mensen, appartementen, kantoren en voorzieningen wordt vergroot. Dit is een raadsel voor een stad die bekend staat om haar dorpse sfeer en menselijke schaal. Hoe kun je Amsterdam dichter en stedelijker maken, terwijl de lokale en menselijke kwaliteiten behouden blijven?
Nieuw west, nieuwe identiteit
Aangezien het centrum van Amsterdam op de werelderfgoedlijst van de Unesco staat, worden deze verdichtende nieuwe ontwikkelingen geconcentreerd in voormalige voorsteden aan de rand van de stad. Met name in het uitgestrekte gebied Amsterdam Nieuw-West, dat dateert uit de periode van expansie na de Tweede Wereldoorlog. De meeste gebouwen hier zijn na 1950 gebouwd, volgens de lijnen van een masterplan van Van Eesteren (het Algemeen Uitbreidingsplan van Amsterdam) dat was gebaseerd op het concept van de tuinstad.
Momenteel ondergaat Amsterdam Nieuw-West een snel vernieuwingsproces, met een grootschalig herontwikkelingsplan dat gedeeltelijke sloop, (hoogbouw)nieuwbouw en ingrijpende renovatie omvat. In het kader van deze vernieuwing werd MVSA gevraagd een nieuw appartementengebouw voor het middensegment te ontwerpen in de Reinier Engelmanstraat nabij station Lelylaan, op de locatie van een voormalig postsorteerkantoor.
Aansluiten op de context
De locatie van het nieuwe appartementengebouw, Citadel genaamd, ligt in de 'Blue Band Village' buurt, direct tegenover het beroemde complex van 'zaagtandwoningen' van de prominente naoorlogse architect Frans van Gool. De blokken eengezinswoningen, gebouwd in 1959, hebben een experimentele plattegrond, waardoor de gevels een zigzaglijn vormen, waardoor een zaagtandpatroon ontstaat. Het was het blauwe lijstwerk op hun daken dat de wijk zijn bijnaam Blue Band gaf, naar de verpakking van het Nederlandse margarinemerk.
Aangezien het hele Blue Band-dorp sinds 2008 een beschermd monument is, was ons ontwerp voor de nieuwbouw erop gericht de context te respecteren en tegelijkertijd een eigentijdse draai aan de wijk te geven. In plaats van een hoogbouwproject, dat hier onhandig zou hebben gestaan, kozen we voor een middelhoog project dat de bestaande woningen niet in de schaduw zou stellen. We hebben ook ingespeeld op het zaagtandthema met een opvallende gevel van zigzaggende witte balkons voor ons appartementengebouw. Deze vormen een dynamisch golvende golf als ze over de gevel lopen.
Compact en creatief
Ons ontwerp herhaalt het rechthoekige profiel van het voormalige sorteerkantoor, maar doorboort het met drie patio's. Deze laten het gebouw ademen: er komt veel daglicht binnen en de appartementen zijn buiten toegankelijk via de binnenplaats en galerijen op de verdieping erboven. Rond de patio's zijn 149 compacte startersappartementen gegroepeerd. Er zijn verschillende types, allemaal in de range van 40m2 tot 65m2, zorgvuldig verdeeld over vier verdiepingen om maximale ruimtelijke efficiëntie te bereiken. Onder de appartementen bevindt zich een parkeerkelder die plaats biedt aan 60 auto's.
Op de begane grond liggen de appartementen 1 meter boven de straat. Deze oplossing biedt de bewoners een levendig uitzicht op de straat, terwijl tegelijkertijd de inkijk in hun appartementen wordt beperkt. Deze indeling gaf ons ook de kans om een zone voor straatleven te creëren, met banken en kleine beplante gebieden, die levendigheid en zitplaatsen toevoegen aan de buurt en het gebouw opnieuw stevig in zijn context verankeren.
Gedurfd, helder, wit
Dankzij de zeer rationele organisatie van de binnenruimte konden we het budget vrijmaken voor het gedurfde ontwerp van de gevel. Na te zijn ontworpen op een computer, werd het complexe gevelontwerp uitgeprobeerd als een 3D-model. Het ontwerp is uiteindelijk uitgevoerd in wit beton (extra oogverblindend gemaakt door de toevoeging van titaniumdioxide) met kronkelende stalen balustrades. Achter deze witte balkons - die ongewoon royaal zijn voor dit woningtype - zijn de raamkozijnen en de wandpanelen van vezelbeton zwart en donkergrijs, waardoor een dramatisch contrast ontstaat.
Binnenin het gebouw is er een verandering in materialiteit, met veel hout dat een huiselijke warmte toevoegt aan de binnenpatioruimten. De appartementen hebben strakke en eenvoudige interieurs met ramen van vloer tot plafond voor licht en uitzicht. Op dakniveau worden appartementen afgewisseld met buitenruimtes die met sedum zijn begroeid voor een optimale buffering van regenwater. Bovenop deze toplaag helpen PV-panelen om de energetische voetafdruk van het gebouw laag te houden. Ook op deze manier voorziet het nieuwe gebouw in hoge dichtheid in de huidige en toekomstige behoeften, terwijl de architectuur de historische identiteit van de buurt eer aandoet.