Projecten
Producten
Bedrijven
Vacatures
Agenda
Awards
Podcasts
more_horiz
Videos
Magazine
Thema's
Favorieten
Profiel
Uitloggen
Nieuw
Populair
Toon alles
Architectenweb magazine #14
Architectenweb magazine #13
Publieke gebouwen
Architectenweb magazine #12
Kantoren
Architectenweb magazine #11
Scholen
Architectenweb magazine #10
Zorg
Architectenweb magazine #14
Architectenweb magazine #10
Zorg
Architectenweb magazine #12
Kantoren
Architectenweb magazine #13
Publieke gebouwen
Architectenweb magazine #6
Transformatie en Renovatie
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Architectenweb Awards 2024
Architectenweb Awards 2023
Architectenweb Awards 2022
Architectenweb Awards 2021
Architectenweb Awards 2020
Architectenweb Awards 2019
Architectenweb Awards 2018
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Avond met Office Winhov
Martens, Willems & Humblé Architecten
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2024
Studio Nauta
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2024
LEVS architecten
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2024
De Zwarte Hond
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2024
Avond met Office Winhov
Martens, Willems & Humblé Architecten
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2024
Ontwerpen in analogie met het bestaande
Symposium
Studio Nauta
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2024
De Zwarte Hond
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2024
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
My Cloud Factory
Schroefbare stalen deuren
AbyC Architectenbureau
architecture by co-creation
Architect ir. Niek Hilgen
Boeijenjong Architecten
Een ontwerpbureau voor architectuur en bouwkunde
&deBlauw
Lead to Change!
Chameleon
Premium whiteboards en akoestische wandoplossingen
My Cloud Factory
Schroefbare stalen deuren
Dijkman Coating
Omdat het altijd beter kan!
Maarten van Kesteren architecten
STREEP Architecten
Architect ir. Niek Hilgen
AbyC Architectenbureau
architecture by co-creation
Architecten
Architectuur
Mobiliteit en infrastructuur
Stedenbouw en landschapsarchitectuur
Leveranciers
Gevels
Daken
Ramen en deuren
Trappen, liften en balustrades
Binnenwanden
Vloeren
Plafonds
Verlichting
Sanitair
Projectinrichting
Installaties
Constructies
Buitenruimte
Software
Adviseurs
Bestekschrijvers
Bouwmanagement
Installatie adviseurs E
Bouwfysica
Calculators
Installatie adviseurs G/W
Bouwkundig tekenwerk
Constructeurs
Lichtadviseurs
Adviseur beveiliging
Juristen
Intermediairs, Payrolling
Aannemers
Overig
Presentatie
Instellingen / onderwijs
Overig
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Gesprek met Fenna Haakma Wagenaar over woonkwaliteit in hoogbouw
Gesprek met Erik Moederscheim over ruimte laten binnen strategische visies
Gesprek met Christian Rapp over hoogbouw in Berlijn, Den Haag en Antwerpen
Gesprek met Paul van Bergen over de verduurzaming van gebouwen
Gesprek met Ronald Huikeshoven over hoogbouw binnen gebiedsontwikkeling
Gesprek met Fenna Haakma Wagenaar over woonkwaliteit in hoogbouw
Gesprek met Erik Moederscheim over ruimte laten binnen strategische visies
Gesprek met Christian Rapp over hoogbouw in Berlijn, Den Haag en Antwerpen
Gesprek met Ronald Huikeshoven over hoogbouw binnen gebiedsontwikkeling
Gesprek met Paul van Bergen over de verduurzaming van gebouwen
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
Nieuwbouw Sportcentrum Druten
Kempisch landhuis op de Veluwe
Duurzaam gerenoveerd zwembad Aquatopia in Aalst
Renovatie van een kantoorgebouw Brussel
De Felix
Wolstad Piushaven
Nieuwbouw Lemken Dinteloord
Rademacher de Vries wint Open Call voor Architectuur en Bouwkunst
Luchtmeetstation Amsterdam
Spelen en leren in een iconische boerenschuur
De Steltloper
Architectuur
Woningbouw
Zorg
Hotels
Restaurants en café’s
Winkels
Sportgebouwen
Culturele gebouwen
Overheidsgebouwen
Scholen
Kantoren
Bedrijfsgebouwen
Paviljoens en kunst
Overig
Mobiliteit en infrastructuur
Trein- en metrostations
Luchthavens
Busstations
Parkeergarages
Fietsparkeren
Wegen
Bruggen
Water
Energie
Tankstations en laadstations
Waterzuivering en afvalverwerking
Overig
Stedenbouw en landschapsarchitectuur
Regionale visies
Gebiedsvisies
Plannen stedelijk weefsel
Amusementsparken en dierentuinen
Lichtontwerpen
Openbare ruimte
Pleinen
Parken
Tuinen
Speelplaatsen
Uitkijktorens
Overige (bijv. begraafplaatsen)
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
Isolgomma Highmat
Hoge akoestische prestaties voor lichtgewicht constructievloeren
MD Strekmetaal gevelbekleding
Geeft een gevel een transparante uitstraling
Flexibel klemcontactblok voor iedere werkbank en bureau
Beklemmende contactblokken
FalcoLempo serie
Ruim, robuust en duurzaam: de ideale fietsoverkapping voor openbare ruimtes.
SKYE | Enkelglaswand
SKYE, is the llimit!
Natuurgetrouwe houtlook kunststof gevelbekleding
De meest natuurgetrouwe kunststof gevelbekleding ter wereld
Profiled Window
Dakraam gootstukken voor sandwichdakpanelen
Noir FIX-CLIP system voor snelle gevelmontage
Efficiënte, blinde gevel bevestiging dat voldoet aan het bouwbesluit
JNF schuifdeurslot magnetisch
A CUBE - stijlvol alternatief
Keuzerijkdom aan opbouw
Gevels
Gevelbekleding
Vliesgevels
Zonwering buiten
Isolatie
Gevelconstructies
Signing
Overig
Daken
Dakafwerkingen
Dakisolatie
Dakconstructies
Dakranden, dakgoten en HWA's
Dakramen
Lichtkoepels
Lichtstraten
Schoorstenen
Overig
Dakluiken
Ramen en deuren
Raam- en deursystemen / kozijnen
Vliesgevels
Hang- en sluitwerk
Beveiliging en luiken
Dorpels en vensterbanken
Lateien
Roosters
Glas
Dakramen
Dakkoepels
Lichtstraten
Zonwering buiten
Zonwering binnen
Buitendeuren
Binnendeuren
Postvakken en brievenbussen
Overig
Dakluiken
Trappen, liften en balustrades
Trappen
Roltrappen
Liften
Balustrades en hekwerken
Galerijen
Binnenwanden
Binnenwanden
Wandafwerking
Vloeren
Constructieve vloeren
Verhoogde vloeren
Vloerafwerkingen
Overig
Plafonds
Tegels
Lineair
Grill
Open en roosters
Naadloos
Eilanden en baffles
Plafondafwerkingen
Ophangsystemen
Overig
Klimaatplafonds
Verlichting
Binnenverlichting
Buitenverlichting
Sanitair
Kranen en douchesets
Wastafels
Douchewanden en douchebakken
Baden
Waterclosets
Accessoires
Overig
Projectinrichting
Stoelen
Banken
Tafels
Kasten
Balies
Vrijstaande wanden
Keukens
Accessoires
Overig
Cabines
Interieurbeplanting
Stoffering
Installaties
Verwarming, koeling en ventilatie
Elektrotechnische installaties
Schakelmateriaal
Domotica
Deurcommunicatie
Beveiliging
Liften
Onderhoudsinstallaties
Overig
Brandbeveiliging
Constructies
Draagconstructies
Funderingen en kelders
Overig
Brandbeveiliging
Buitenruimte
Bestratingen en verhardingen
Afwateringen
Terreinafscheidingen en geluidsschermen
Buitenmeubilair
Fietsparkeren
Terrassen
Terrasoverkappingen
Bruggen
Accessoires
Overig
Beplanting
Speeltoestellen
Software
Tekenen 2D
Modelleren 3D / BIM
Visualisatie / rendering
Parametrisch ontwerpen
Bouwfysica
Draagconstructie
Overig
Virtual Reality
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
4e Architectentafel Zeeland: Industrieel en Biobased Bouwen
CBK Zeeland, Balans 17, Middelburg
Tentoonstelling ‘Makers on materials’ over zes natuurlijke materialen
Goirkestraat 96, 5046 GN Tilburg
Film & Landscape Architecture
Arcam
NRP-congres en uitreiking Gulden Feniks
De Vasim, Winselingseweg 41 in Nijmegen
Barcam Architects Cafe
Arcam
Archicad 28 is live!
Online
NRP-congres en uitreiking Gulden Feniks
De Vasim, Winselingseweg 41 in Nijmegen
Film & Landscape Architecture
Arcam
De coöperatieve stad
Keilepand M4H
Vastgoed en klimaatrisico’s: Wie betaalt de rekening?
Pakhuis de Zwijger, Piet Heinkade 179, 1019 HC Amsterdam
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Toon alles
Design
Duurzaamheid
Gevel
Infrastructuur
Interieur
Kantoren
Leisure
Openbare ruimte
Publieke gebouwen
Scholen
Transformatie en Renovatie
Woningbouw
Zorg
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Toon alles
Stagiair gezocht
Projectarchitect met affiniteit voor vormgeving en techniek.
Ontwerper | Architect met passie voor renovatie
Ontwerper | Architect met ervaring in zorg en wijkvernieuwing
ANA zoekt een Technisch Ontwerper
Intern @ Mulder Zonderland
junior architect
Architect
BIM Modelleur
Junior Architect
(Junior) architect bij Kraal architecten Utrecht (fulltime)
Kolpa zoekt ervaren technisch ontwerper
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Copyright: Civic Architects, Artefactory
Copyright: Civic Architects, Artefactory
Copyright: Civic Architects, Artefactory
Begane grond
Copyright: Civic Architects
Eerste verdieping
Copyright: Civic Architects
Doorsnede
Copyright: Civic Architects
Copyright: Civic Architects, Artefactory
Copyright: Civic Architects, Artefactory
Copyright: Civic Architects, Artefactory
Begane grond
Copyright: Civic Architects
Eerste verdieping
Copyright: Civic Architects
Doorsnede
Copyright: Civic Architects
Realisatie nieuw faculteitsgebouw van Universiteit Twente gestart
7 juni 2021, 13:00
Op de campus van de Universiteit Twente in Enschede is de bouw gestart van het nieuwe faculteitsgebouw voor ITC. Het bestaande casco van een voormalig laboratoriumgebouw biedt de basis voor het ontwerp van
Civic Architects
,
VDNDP
en
Studio Groen+Schild
.
De faculteit ITC, voor geo-informatiewetenschappen en aardobservatie, wil van haar huidige locatie nabij de binnenstad verhuizen naar de UT-campus Drienerlo. De faculteit gaat daar haar intrek nemen in bestaande gebouw; voor de benodigde transformatie werd een competitie uitgeschreven die in oktober 2019 is gewonnen door Civic Architects, VDNDP en Studio Groen+Schild.
De faculteit krijgt haar onderkomen in het casco van Langezijds, een voormalig laboratoriumgebouw van 220 meter lang en 38 meter diep. Het gebouw, rond 1970 gerealiseerd naar ontwerp van S.J. van Embden en J.L. Choisy, bestaat uit een lage betonnen begane grond en een hoge stalen verdieping. Beneden huisvestte het gebouw de kantoren, op de verdieping de laboratoria.
Met bestaande constructie
Dit pand gaat plaats bieden aan onderwijsruimten, laboratoria, een groot studiecentrum, kantoren en een restaurant. Het ontwerpteam behoudt daarbij de oorspronkelijke constructie van Langezijds, zij het dat de architecten een cruciale ingreep doen. Middels grote sneden creëren ze vier atria van 12 bij 24 meter.
De atria brengen daglicht en verse lucht in het gebouw, bieden plek bieden voor groen en dragen bij aan een heldere oriëntatie in het pand. Door een van de atria aan de gevel te leggen krijgt het ITC een eigen adres, precies op de plek waar twee belangrijke assen op de campus elkaar treffen. Hier plooit als het ware het groene landschap naar binnen.
Robuust
Bij de transformatie wil het ontwerpteam de ruwe beton- en staalconstructie in het zicht laten. “Die heeft een karakter dat met nieuwbouw nooit te evenaren is”, aldus het ontwerpteam. Zaagsneden zijn straks in het voltooide gebouw te zien, blaken steken door naar buiten en kolommen staan als van een ruïne in de atria, leggen de architecten uit.
De beplanting groeit over de constructie heen en nieuwe trappen hangen eraan vast, legt het team verder uit. De nieuwe elementen voegen zich naar de oorspronkelijke architectonische logica van ‘sticks & beams’. De architecten kiezen in het interieur voor robuuste materialen – die niet worden geverfd – en streven tegelijkertijd naar verfijnde details.
De gevel varieert op de oorspronkelijke structuur van de betonnen onderbouw en de glazen verdieping, met een subtiele ritmiek van uitstekende gevelstijlen met verdiepte neggen voor de te openen delen. De atria verlichten het gebouw van binnen naar buiten, aldus de architecten.
Indeling
De wetenschappelijke departementen liggen rondom de groene atria. Onderwijsruimten, kantoren, laboratoria en studieplekken zijn gemengd. Tussen de atria en de gevel zijn open studielandschappen gesitueerd. Rond de entree liggen de meer publieke functies: een trap annex presentatieruimte, het restaurant en de bibliotheek.
De begane grond biedt gebruikers ruimten voor concentratie. Op de verdieping liggende grotere vertrekken en is er ruimte voor ontmoeting. Een brede binnestraat verbindt hier alle ontmoetingsplekken.
Beleefbaar duurzaam
“Het slim omgaan met bestaande eigenschappen legt de basis voor een beleefbaar duurzaam gebouw”, stellen de architecten. De vier atria vormen kleine ecosystemen voor flora en fauna. “De planten staan er in de volle grond, regenwater loopt van de glazen daken zo de vijvers in.”
De zuidgevel wordt voorzien van horizontale zonwering om opwarming van het interieur in de zomer en beeldschermreflectie in de winter te voorkomen. Om het binnenklimaat te regelen kunnen gebruikers de ramen openen.
Het nieuwe ontwerp bundelt de installaties voor beide verdiepingen in een ‘plenum’ boven op de verdiepingsvloer. Hierdoor heeft de begane grond geen luchtkanalen en kunnen de architecten het karakteristieke bimsplafond op de verdieping in het zicht houden.
Team
Civic treedt op als projectarchitect, Studio Groen+Schild is de interieurarchitect en VDNDP is de ontwerpmanager en verantwoordelijke voor het technisch ontwerp. DS Landschapsarchitecten ontwerpen de binnentuinen. Verdere betrokken partijen zijn Arup (bouwfysica), Valstar Simonis (installaties), Schreuders bouwadvies (constructie), Joost de Beij (lichtadvies) en Buro Loo (adviseur duurzaamheid UT).
Bouwcombinatie Dura Vermeer Bouw Hengelo/Trebbe en Croonwolter&dros zijn verantwoordelijk voor de realisatie. In totaal beslaat het project 13.783 m
2
BVO.
Trefwoorden
faculteitsgebouw
transformatie
universiteit twente
vdndp
langezijds
civic architects
constructie
studio groen+schild
enschede
Locatie
Best gelezen
1
Gerestaureerd pakhuis Santos klaar voor inhuizing van Nederlands Fotomuseum
maandag, 28 oktober
2
Sociale huurwoningen met groene buitenruimte in Gelderse Herveld
dinsdag, 29 oktober
3
Contouren Parijse metrostations door Benthem Crouwel worden zichtbaar
maandag, 28 oktober
4
Groen licht voor hoogbouwproject in Londen door Mecanoo
vrijdag, 25 oktober
5
MVSA Architects presenteert ontwerp voor vernieuwde Galgenwaard
donderdag, 31 oktober
Gerelateerde nieuwsberichten
Civic, VDNDP & Groen+Schild winnen selectie universiteitsgebouw ITC
29 oktober 2019
Een hergebruikt en duurzaam thuis voor geowetenschappers
27 september 2023
Bouw CUBE op campus Universiteit Twente gestart
2 oktober 2023
Civic Architects maakt ontwerp voor herbestemming Centrale Markthal Amsterdam
2 februari 2021
Onderzoeksvoorstel BURA en Civic wint Highrise Innovation Award
26 januari 2021
Voormalige productiehal biedt onderdak aan Turmac Cultuurfabriek
3 november 2020
Civic maakt geslaagde verbinding van historie met heden in Schoenenkwartier
12 juli 2022
Ingetogen woning als rustpunt aan de bosrand
29 november 2022
Civic Architects: ‘Publieke plekken zijn belangrijker dan ooit’
10 september 2020
LocHal onderscheiden met Europa Nostra Award
8 mei 2020
Voormalig onderzoeksgebouw TU/e-campus open gemaakt voor Fontys-opleidingen
25 november 2019
Civic wint selectie museum Waalwijk
19 februari 2019
Nautisch baken voor Buiksloterham
26 juni 2023
Civic Architects vormt oud abattoir in Luxemburg om tot cultuurhal
19 september 2023
Civic Architects
1 september
Groen+Schild vernieuwt huis voor de amateurkunst in Eindhoven
21 maart 2018
Studio Groen+Schild gevestigd in Grijze Silo
11 juli 2017
Studio Groen+Schild transformeert een reinwaterkelder tot woning
24 juni 2021
Winnend plan van Civic Architects, BC architects en AWB voor cultuurcentrum Brussel
14 september 2021
Woonbuurt in 'Italiaanse' sfeer voor Enschedese wijk
4 oktober 2021
FC Twente wil trainingscomplex op plek oude stadion
22 september 2022
Collegezalengebouw Gorlaeus-laboratoria Leiden ondergaat vernieuwing
2 januari 2023
WaterLab Universiteit Twente ontworpen als 'vitrine' voor onderzoekers
14 april 2023
Civic, VDNDP & Groen+Schild winnen selectie universiteitsgebouw ITC
29 oktober 2019
Een hergebruikt en duurzaam thuis voor geowetenschappers
27 september 2023
Bouw CUBE op campus Universiteit Twente gestart
2 oktober 2023
Civic Architects maakt ontwerp voor herbestemming Centrale Markthal Amsterdam
2 februari 2021
Onderzoeksvoorstel BURA en Civic wint Highrise Innovation Award
26 januari 2021
Voormalige productiehal biedt onderdak aan Turmac Cultuurfabriek
3 november 2020
Civic maakt geslaagde verbinding van historie met heden in Schoenenkwartier
12 juli 2022
Ingetogen woning als rustpunt aan de bosrand
29 november 2022
Civic Architects: ‘Publieke plekken zijn belangrijker dan ooit’
10 september 2020
LocHal onderscheiden met Europa Nostra Award
8 mei 2020
Voormalig onderzoeksgebouw TU/e-campus open gemaakt voor Fontys-opleidingen
25 november 2019
Civic wint selectie museum Waalwijk
19 februari 2019
Nautisch baken voor Buiksloterham
26 juni 2023
Civic Architects vormt oud abattoir in Luxemburg om tot cultuurhal
19 september 2023
Civic Architects
1 september
Groen+Schild vernieuwt huis voor de amateurkunst in Eindhoven
21 maart 2018
Studio Groen+Schild gevestigd in Grijze Silo
11 juli 2017
Studio Groen+Schild transformeert een reinwaterkelder tot woning
24 juni 2021
Winnend plan van Civic Architects, BC architects en AWB voor cultuurcentrum Brussel
14 september 2021
Woonbuurt in 'Italiaanse' sfeer voor Enschedese wijk
4 oktober 2021
FC Twente wil trainingscomplex op plek oude stadion
22 september 2022
Collegezalengebouw Gorlaeus-laboratoria Leiden ondergaat vernieuwing
2 januari 2023
WaterLab Universiteit Twente ontworpen als 'vitrine' voor onderzoekers
14 april 2023
Toon alles
Andere nieuwsberichten
Het Hogeland College in Uithuizen opent vernieuwd schoolgebouw
Gisteren, 16:47
Wiersema architecten maakte een ontwerp met een maximaal behoud van het bestaande en deels vervangende nieuwbouw. Daarbij vormt het ontwerp een interpretatie van dorps bouwen en de lokaal veelvuldig voorkomende architectuurstijl.
Maria Vassilakou guest urban critic tijdens Stadmakerscongres 2024
Gisteren, 14:12
Vassilakou leverde als adviseur stedelijke mobiliteit en locoburgemeester een belangrijke bijdrage aan de reputatie van Wenen als een van de meest leefbare en duurzame steden ter wereld.
MVSA Architects presenteert ontwerp voor vernieuwde Galgenwaard
Gisteren, 13:15
MVSA Architects heeft het ontwerp gepresenteerd voor de verbouwing van stadion Galgenwaard en zijn directe omgeving in Utrecht. In de hoeken van het stadion komen vier torens, goed voor in totaal vijfhonderd woningen.
Lijvig boek over Rietveld Schröderhuis biedt nieuwe inzichten in rol Truus Schröder
Gisteren, 11:34
Op 27 november verschijnt het boek Rietveld Schröderhuis - Een biografie van het huis. In de publicatie tonen de auteurs Natalie Dubois en Jessica van Geel de geschiedenis van het Rietveld Schröderhuis en zijn beroemde bewoners.
Strategiedirecteur Schiphol vertrekt na ‘verschil van inzicht’
Gisteren, 15:05
Volgens de krant had Richard Emmerink veel oog voor de verduurzaming van de luchtvaart en de positie van omwonenden.
Nieuwe woning kan verhuisketen op gang brengen, zegt CBS
Gisteren, 10:32
Het CBS stelt onder meer dat in navolging van 62.500 opgeleverde woningen in 2019 nog eens 140.000 extra woningen vrij kwamen.
Metropoolregio wil meevallers rijksbegroting voor infrastructuur
30 oktober, 2:35
De Metropoolregio Amsterdam wil dat meevallers uit de totale rijksbegroting onder meer besteed worden aan betere mobiliteit.
EIB: komende jaren 60.000 medewerkers in de bouw nodig
30 oktober, 10:01
Na 2026 zijn bovendien meer arbeidsmigranten nodig, meldt het Economisch Instituut voor de Bouw.
Onderzoek: Duitsland heeft 400 miljard voor infrastructuur nodig
29 oktober, 1:15
Volgens een adviseur van de minister heeft de overheid te lang niks gedaan aan investeringen in modernisering van infrastructuur.
Meer flexwoningen, maar meeste Nederlanders wonen liever groter
29 oktober, 10:11
De huidige opmars van zeer kleine woningen komt niet overeen met de woonvoorkeuren van een groot deel van de Nederlanders, aldus het PBL.
Ga naar het nieuws-archief
Robert Muis
Redacteur
1
0
0
0
Voor een optimale gebruikservaring plaatst Architectenweb functionele cookies. Wat de verschillende cookies precies doen leggen we uit in een
overzicht
. Cookies van social media kun je optioneel
aanzetten
.
Akkoord
Instellingen
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan
Feedback
Feedback
Wij horen graag jouw feedback. Laat je reactie achter en eventueel jouw e-mail adres.
Reactie
Verstuur