Verslag netwerkevent ontwerp van bedrijfsgebouwen
14 april 2017, 17:37
Afgelopen dinsdag hield Architectenweb een netwerkevent rond het ontwerp van grootschalige bedrijfsgebouwen in de Architecten Showroom Amsterdam op IJburg. Meer dan in andere opgaven bleek het hierbij te draaien om efficiëntie – in de draagconstructie, de materialisering en de logistieke processen. Daar waar mensen aan het werk zijn, blijft het binnenhalen van veel daglicht daarbij cruciaal. Een verslag.
De beperkte budgetten bij bedrijfsgebouwen vragen dat je als architect bijzonder economische draagconstructies ontwerpt, begon architect Lars Courage van Courage Architecten. Bij het bedrijfspand dat hij voor Bruestedt Chemicals ontwierp betekende dit dat Courage per onderdeel een andere draagconstructie moest ontworpen.
Vrachtwagens laten hun lading bij Bruestedt van een verhoogde rijbaan in de ruimte eronder vallen. Voor die rijbaan was een betonnen draagconstructie het meest economisch. In de ruimte waar de chemicaliën verwerkt worden, was hout echter weer het meest logische materiaal. Andere materialen houden het daar namelijk niet vol, vertelde Courage. En bij de verderop gelegen opslaghal was staal echter weer de beste keuze.
In de voorgevel van het gebouw staat de betonnen constructie koud tegen de stalen constructie aan. Binnen de budgetten waarbinnen bedrijfsgebouwen gerealiseerd moeten worden, kan dat niet altijd anders, benadrukte Courage, die er zelf een genoegen in schept dergelijke spanningsvelden via een list toch op te lossen. Voor Bruestedt ontwierp hij een eenvoudige gevel uit glas en doek die voor de betonnen en stalen constructie langsloopt en deze aan het zicht onttrekt. Die gevel vormt meteen ook de barrière die voorkomt dat buitenstaanders zomaar in het gevaarlijke productieproces van het chemiebedrijf terecht kunnen komen.
Om de bouwkosten te drukken werkt Courage zoveel mogelijk vanuit de standaardmaten van bouwmaterialen en probeert hij de montage zo eenvoudig mogelijk te houden. Zo weet de architect bij ieder project weer financiële ruimte te maken om veel glas toe te kunnen en zo volop daglicht binnen te halen – zijn grote passie. Al dat glas lijkt misschien duur, vertelde Courage, maar door te werken met standaard glasformaten en hele basale details is meer mogelijk dan je misschien denkt.
Productiehal en kantoor tot een geheel versmolten
Voor het ontwerp van de ontwikkel- en productielocatie voor Inalfa Roof Systems in Venray werd Ibelings van Tilburg Architecten geselecteerd na een prijsvraag waar tien combinaties van bouwers en architecten aan deelnamen. In eerste instantie had het bureau daarbij de productiehal en het kantoor als twee op zichzelf staande volumes ontworpen.
Op basis van feedback van de opdrachtgever maakte architect Marc Ibelings van Ibelings van Tilburg Architecten een ontwerp waarin de productiehal en het kantoor met elkaar versmolten werden en introduceerde hij de metafoor van de auto. Net zoals dat het geval is bij auto’s, waarvoor Inalfa de dakramen bouwt, heeft het gebouw een gestroomlijnde vorm met een neus, een grijs metallic gevel en een soort dakraam in de vorm van een atrium. Het ontwerp viel in de smaak en vormt sinds zijn realisatie de blauwdruk voor de gebouwen die Inalfa verder over de hele wereld neerzet. Ibelings van Tilburg Architecten begeleidt lokale architecten in de uitwerking van hun ontwerpen.
In het ontwerpproces had het doortrekken van de gevel van de productiehal rond de kantoren ook een positief effect op de bouwkosten, vertelt Ibelings. Het kantoor kreeg zo immers een relatief goedkope gevel. De ronde vorm van het kantoorgebouw lijkt daarbij inefficiënt, maar door een eenvoudige draag- en bouwconstructie te gebruiken bleef het binnen budget. De grootste toegevoegde kwaliteit betreft het atrium, dat “net als het interieur van een auto” een ‘warme’ bekleding heeft gekregen in hout. Hier organiseert Inalfa events en stelt het bedrijf auto’s tentoon waar hun nieuwste dakramen in verwerkt zijn.
Bij Inalfa had Ibelings van Tilburg Architecten de kans om ook het landschap rond het gebouw te ontwerpen. Voor het gebouw ligt een afgedekte archeologische vindplaats die een kleine heuvel vormde. Door de hoofdentree op de eerste verdieping te leggen heeft het bureau deze beweging van het maaiveld doorgezet en een monumentale route omhoog gerealiseerd.
Net als in andere sectoren zal de aanstaande robotisering in de maakindustrie en de logistiek grote veranderingen met zich meebrengen. Ibelings vertelde dat hij de gevolgen hiervan al bij Inalfa zag. Gedurende het ontwerpproces werd de productiehal door de opdrachtgever verkleind, terwijl aan het kantoorgebouw een verdieping toegevoegd werd. Door robotisering kon de productie namelijk in een kleinere ruimte plaatsvinden, terwijl er op kantoor nieuwe functies gevraagd werden.
Duurzaam op alle vlakken
Waar veel bedrijfsgebouwen in snel tempo ontworpen moeten worden, daar werkte Paul de Ruiter Architects twee jaar aan het ontwerp voor Nature’s Pride. In die periode kon het bureau het logistieke proces dat in het gebouw zou gaan plaatsvinden verregaand optimaliseren. “Het was zaak om de menselijke handelingen zo klein mogelijk te houden”, vertelde projectarchitect Christian Quesada van Beresteyn van Paul de Ruiter Architects.
Nature’s Pride handelt in tropisch fruit en haalt dat van over de hele wereld voor verwerking naar Maasdijk toe. De kern van het gebouw is een grote koelcel waar het permanent -10 Celsius is. Tussen de gekoelde vrachtauto en de koelcel heeft Paul de Ruiter Architects enkele zones ontworpen met een tussenklimaat, maar het was zaak die zo compact mogelijk te houden, zodat het fruit zo min mogelijk zou opwarmen. De vrachtauto’s worden aan speciale sluizen gekoppeld die het energieverlies zoveel mogelijk beperken.
Voor het welzijn van de honderden werknemers die in de gekoelde wereld binnenin het gebouw werken heeft Paul de Ruiter Architects volop daglicht binnengebracht. Quesada van Beresteyn vertelde trots dat het ziekteverzuim sinds de ingebruikname van het gebouw hierdoor enorm is gedaald. Voor Nature’s Pride betekent dit een enorme besparing, die bovenop de energiebesparing komt en de besparing die voortkomt uit de efficiëntere logistiek. Op jaarbasis loopt die besparing al gauw in de miljoenen, rekende Quesada van Beresteyn de zaal voor.
Op het terrein van Nature’s Pride hoopt Paul de Ruiter Architects nog windmolens te kunnen installeren, in aanvulling op de PV-cellen die al op het dak liggen. Zo zou het gebouw uiteindelijk in zijn eigen energie moeten kunnen voorzien. De windmolens worden echter momenteel nog door de omgeving tegengehouden.
Om de impact van het honderdvijftig bij honderdvijftig meter grote gebouw enigszins te beperken, heeft Paul de Ruiter Architects het parkeren op het dak gesitueerd. Via een ronde patio dalen de werknemers vanaf daar af naar een niveau lager, waar zich de hoofdentree bevindt, met de kantoren en kantine van het bedrijf. Op het voorterrein van het gebouw ontstond zo ruimte voor de – naar eigen zeggen – grootste vlindertuin van Europa. De vuilopslag even verderop is voorzien van een hoge groenwand en plekken waar vogels zich kunnen nestelen.