Verslag van Het Tweede Grote Zorgcongres

8 december 2015, 14:10

Op donderdag 3 december 2015 vond in het Onderwijsgebouw van het Erasmus MC het tweede Architectenweb-congres plaats rond de ontwerpopgave in de zorg. In het congres werd de opgave van allerlei kanten belicht: van het meenemen van de besparingen op de exploitatie via evidence based design tot het ontwerpen voor de zintuigen.

Na de opening van het congres door Michiel van Raaij, hoofdredacteur van Architectenweb, startte de dag met een korte proloog door architect Willemineke Hammer (EGM architecten) over de transformatie van het Erasmus MC, waar het Onderwijsgebouw deel van uitmaakt. De ruim 200.000 vierkante meter vloeroppervlakte die in de transformatie wordt gerealiseerd, heeft EGM architecten georganiseerd rond verschillende ‘pleinen’ en een ‘straat’. Het nieuwe Erasmus MC wordt zo nauw verweven met de stad.

Op het congres stond ‘s ochtends de ouderenzorg centraal en ‘s middags de patiëntenzorg. Het deel over ouderenzorg werd afgetrapt met de keynote door architect Reimar von Meding (KAW). We worden met z’n allen steeds ouder, stelde Von Meding, die daarbij vaststelde dat het grootste deel van de ouderen weinig tot geen zorg nodig heeft. De grootste opgave wat betreft de ouderenzorg, concludeerde hij, ligt daarom in het levensloopbestendig maken van wijken. Dat moet prioriteit krijgen.

Aan de hand van het ontwerp van KAW voor de Vogeltjesbuurt in Tilburg liet Von Meding zien hoe met een diversiteit aan slim ontworpen woningen en een drempelloze buitenruimte veel bereikt kan worden. Ook benadrukte de architect hoe belangrijk het is dat architecten aan hun opdrachtgevers voorspiegelen wat transformatie of nieuwbouw voor de exploitatie van gebouwen kan betekenen. Een energiezuinig gebouw kan zichzelf zo terugverdienen.

In haar lezing presenteerde omgevingspsycholoog Fiona de Vos (Studio dVO) enkele voorbeelden uit de Verenigde Staten van zorginstellingen die in hun benadering een grote stap vooruit hebben gezet. Zo werkt een kinderziekenhuis in Chicago nauw samen met lokale culturele instellingen om tot een healing environment te komen. Een regionaal ziekenhuis wordt gerund door iemand uit de hospitalitywereld en heeft zijn eigen restaurant – met zelf verbouwde groente – ook geopend voor de buurt. Weer een ander ziekenhuis streeft naar ‘altijd’ tevreden klanten, in al zijn contacten en processen.

Een zo gewoon mogelijke omgeving
Na een korte pauze nam architect Dorte Kristensen (atelier PRO) de zaal mee in de belevingswereld van dementerende ouderen, in de aanslag op de zintuigenlijke waarneming die dementie betekent. Ze benadrukte hoe belangrijk de herkenning is. Een interieur van een verzorgingshuis kan best eigentijds vormgegeven worden, als maar goed herkend kan worden wat alles is. Dat begint bij het introduceren van contrasten en loopt tot het ophangen van herkenbare eigen spulletjes naast de eigen deur.

Adviseur Eloy van Hal (Vivium) ging hierna in zijn lezing nog een stap verder en pleitte voor een zo gewoon mogelijke omgeving voor dementerende ouderen, waarbij centraal staat wat ze nog wel kunnen. De Hogeweyk in Weesp laat volgens hem goed zien hoe zo’n omgeving eruit kan zien: een omgeving met groepen van maximaal zes ouderen, die vrijelijk in de buitenruimte tussen de gebouwen kunnen bewegen. De ouderen zijn gegroepeerd rond zeven leefstijlen, wat in de ervaring van Van Hal enorm goed werkt. De inrichting van de woongroepen is afgestemd op de eigen leefstijl, zodat voor de ouderen al bij een blik door de ramen duidelijk is of ze goed zitten. Maar als ze willen kunnen ze ook koffie gaan drinken in een andere woongroep.

De ochtend werd afgesloten door huisvestingsmanager Ariane van Dijk (Cordaan) die het onderzoek presenteerde dat de zorghuisvester samen met het Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie heeft uitgevoerd in enkele van zijn verzorgingshuizen in Amsterdam. Het op locatie werken met de ouderen aan de onderzoeksprojecten heeft veel nieuwe inzichten opgeleverd, vertelde Van Dijk, en heeft binnen Cordaan ook een bewustwordingsproces in gang gezet waarin steeds duidelijker wordt dat (interieur)architectuur een belangrijke rol speelt in het verbeteren van het welbevinden van ouderen.

Evidence Based Design
Na de lunch presenteerde psycholoog-ontwerper Stan Boshouwers (Tinker) het ontwerp dat hij met zijn bureau heeft gemaakt voor het interieur van het Juliana Kinderziekenhuis in Den Haag. Voor het ziekenhuis heeft Tinker vijf 'karakters' ontworpen die de kinderen gedurende hun hele verblijf begeleiden. De karakters heten de kinderen bij de ingang van het ziekenhuis welkom, spelen een rol bij de grote speelobjecten in het ziekenhuis, en komen terug in (interactieve) muurprints. Het project wordt volledig gefinancierd uit giften. Het bureau werkt momenteel onder meer door aan objecten die de kinderen mee naar huis kunnen nemen.

In zijn lezing vertelde architect Eric Wendel (EGM architecten) hierna hoe hij met zijn bureau de principes uit evidence based design heeft toegepast in het ontwerp voor het onlangs geopende Reinier de Graaf Gasthuis in Delft. Alle ruimtes in het ziekenhuis kijken uit op groene buitenruimtes, de hoofdroute is herkenbaar aan zijn opvallende tegelpatroon waardoor verdwalen onmogelijk is geworden en in de ontvangstruimten is veel gebruik gemaakt van prints en natuurlijke materialen.

Maar het evidence based design zit ‘m ook in zoiets als de plaatsing van de wasbak waar de arts zijn handen wast: deze is zo gedraaid dat de arts tijdens het wassen van zijn handen al met de patiënt kan praten en de patiënt op zijn beurt kan zien dat de arts inderdaad zijn handen wast. Wendel vertelde ook dat binnen zijn bureau een evidence based design-database opgebouwd wordt, waarin het relevante onderzoek per gebouwonderdeel teruggevonden kan worden. Het bureau wil deze database uiteindelijk voor iedereen beschikbaar maken.

Het ziekenhuis van de toekomst
Vervolgens was het tijd voor debat. Volgens omgevingspsycholoog Fiona de Vos (Studio dVO) focussen ziekenhuizen teveel op nieuwe medische technologie en laten ze kansen liggen als het gaat om optimalisering van processen en verbeteren van de beleving. Chris Oomen, directeur van DSW zorgverzekeraar, benadrukte daarop hoe belangrijk nieuwe medische technologie is, en vertelde dat hij met zijn bedrijf een operatierobot cadeau heeft gedaan aan het nieuwe Reinier de Graaf Gasthuis. Kees Sol, bestuurder van het Oogziekenhuis, erkende dat nieuwe technologie voor sommige specialisten ook een statussymbool is en stelde dat hij bij het Oogziekenhuis dat probeert te ontmoedigen.

Het ziekenhuis zelf zal er volgens Sol in de toekomst trouwens heel anders uit komen te zien. Specialistische operaties zullen volgens hem verder gecentraliseerd worden, terwijl veel diagnostiek buiten de ziekenhuizen in de binnensteden gedaan zal worden. Vooral voor geriatrie zullen zorginstellingen wel blijven bestaan, benadrukte Vos. Ook zag Vos mogelijkheden voor artsen om patiënten vaker thuis te bezoeken en zo de omgeving van de patiënten beter mee te kunnen nemen in hun beoordelingen. Voor krimpgebieden ziet Eric Wendel (EGM architecten) dergelijke initiatieven ook goed voor zich.

Ontwerpen voor de zintuigen
Na een korte pauze was het woord aan architect Femke Feenstra (de Jong Gortemaker Algra) die liet zien hoe beter ontworpen kan worden voor de zintuigen. Met haar afstudeerproject ‘Huis voor alle Zinnen’ toonde ze een alternatief voor de huidige psychiatrische instellingen, die volgens haar in het teken staan van ‘sensorische deprivatie’. Voor verschillende gemoedstoestanden kunnen volgens Feenstra ruimtes ontworpen worden die deze stemmingen nuanceren. Daarbij kan gedacht worden aan een bibliotheek waarin je je minder eenzaam voelt, een badhuis waarin je je minder angstig voelt en een muziekruimte waarin je je agressie kwijt kunt.

De dag werd afgesloten met een keynote door architect Harry Abels (IAA Architecten) over het ontwerp dat hij met zijn bureau heeft gemaakt voor het Medisch Spectrum Twente in Enschede. Het ziekenhuis is georganiseerd rond hoge atria met bomen en kunst, maar ook een ruwer klimaat dan de rest van het ziekenhuis. Omdat het grootste deel van de patiënten hier de voorkeur aan geeft, kent dit ziekenhuis alleen maar eenpersoonskamers.

Het Tweede Grote Zorgcongres werd mede mogelijk gemaakt door Baars & Bloemhoff, Tarkett en KONE.

Trefwoorden

tinker het tweede grote zorgcongres studio dvo atelier pro egm architecten iaa architecten verslag de jong gortemaker algra kaw erasmus mc cordaan michiel van raaij vivium zorg

1	Ruimtelijk kader voor verdichting Buikslotermeerplein in Amsterdam-Noord vastgesteld dinsdag, 17 december
2	Bouw 92 meter hoge Victoriatoren in Eindhoven gestart donderdag, 19 december
3	Bouw 741 woningen in Max Euwe Kwartier Rotterdam gestart donderdag, 19 december
4	Maretoren voegt gemengd programma toe aan stationsgebied Leiden maandag, 16 december
5	Stedenbouwkundige visie en beeldkwaliteitplan Rijnhaven in Alphen vastgesteld woensdag, 18 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Atelier PRO ontwerpt een Kunskapsskolan voor 1300 leerlingen in Amsterdam

7 november 2019

Verslag ontbijt rond healing environment

30 oktober 2015

Reimar von Meding (KAW) keynote op zorgcongres

24 november 2015

Architectenweb houdt Het Tweede Grote Zorgcongres

26 oktober 2015

Verslag ontbijt 'ontwerpen voor dementie'

6 november 2015

Themaperiode ‘Zorg’ van start

21 september 2015

Groot onderzoek naar leefomgeving ouderen

16 december 2015

Atelier PRO en Vakwerk Architecten ontwerpen Universitair Centrum Psychiatrie in Groningen

6 juli 2018

De Zwanenhof bouwt energieneutraal zorghotel

12 juli 2016

'Steeds meer tachtigplussers wonen alleen'

18 december 2015

MST Oldenzaal vernieuwd en uitgebreid

11 september 2017

De Binckhorst kiest voor pvc rond het bassin

9 december 2015

Zorgcomplex De Finke steunt op nieuwe visie

29 maart 2016

Publieksattractie Tinker voor Nestlé geopend

15 juni 2016

Speciaal kamerscherm voor verzorgingshuis

1 juni 2016

KAW: drie vestigingen, één communicatiesysteem

23 februari 2016

Nieuwe naam en partner voor de Jong Gortemaker Algra

8 juni 2018

Luxe woningen aan de voet van Haagse duinen

9 januari 2017

Nieuw Erasmus MC officieel geopend

11 september 2018

Sculpturaal object met 'vergaderpods' voor softwarebedrijf

28 november 2018

KAW geeft in Tilburg voorbeeld complexe, betaalbare woningbouw

12 maart 2019

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Bouw 741 woningen in Max Euwe Kwartier Rotterdam gestart

19 december, 4:37

In het Brainpark Rotterdam is gisteren, 18 december, de bouw van de eerste 741 woningen in het Max Euwe Kwartier gestart. Het gaat om 430 huurwoningen in het middensegment en 311 huurwoningen in het hogere en topsegment.

Bouw 92 meter hoge Victoriatoren in Eindhoven gestart

19 december, 11:41

In Eindhoven is gestart met de bouw van de Victoriatoren. De 92 meter hoge toren, die komt te staan aan het in aanleg zijnde Victoriapark nabij het PSV-stadion, biedt ruimte voor 369 appartementen.

Anne Schroën: aantal BNA-lidmaatschappen terug op oude niveau

19 december, 10:38

Na een enorme leegloop van leden vorig jaar zijn er dit jaar minstens vijftig leden bijgekomen, plus nog eens vijftig bureaus die een proeflidmaatschap hebben afgesloten, vertelt de BNA-directeur aan Architectenweb.

Groosman en Voids winnen selectie deelplan Beekhof in Stadsoevers Roosendaal

18 december, 12:29

Een samenwerkingsverband met Groosman en stedenbouwkundig bureau Voids is geselecteerd voor het deelproject Beekhof in de nieuwe wijk Stadsoevers in Roosendaal.