Luiten: ‘Water wordt steeds vaker omarmd'

2 april 2014, 18:32

In aanloop naar de IABR-2014 komende zomer, die in het teken staat van het thema ‘Urban by Nature’, onderzoekt Architectenweb in een serie van tien interviews de wateropgave in Nederland en daarbuiten. In het eerste deel van de serie een interview met Eric Luiten, Rijksadviseur voor Landschap en Water.

Tekst Kirsten Hannema

De wateropgave waar Nederland voor staat is omvangrijk en complex, zegt Eric Luiten. We moeten onze ‘nutsvoorzieningen’ compleet herzien. Nieuw is de relatie die Nederland hierbij aangaat met het water; dat is niet enkel een vijand, maar wordt steeds vaker omarmd. ‘De kunst is om het nuttige met het aangename te verenigen, noodzakelijke ingrepen te koppelen aan ruimtelijke kwaliteit.’

Hoe organiseren we in de toekomst mobiliteit en infrastructuur, hoe gaan we om met de stijgende zeespiegel, op welke manier komen we tot de gewenste energietransitie? Rijksadviseur Eric Luiten ziet sterke verbanden tussen het biënnalethema ‘Urban by Nature’ en de opgaven waarmee het College van Rijksadviseurs zich bezig houdt. “De kernvraag is hoe we ons met alle ‘nutsvoorzieningen’ verhouden tot de omgeving. We moeten het hele systeem opnieuw bekijken aan de hand van de nieuwe duurzaamheidagenda: waterveiligheid en -kwaliteit; energie op basis van wind, zon, biomassa en getijden; hergebruik van grondstoffen en gebouwen...”

Rijksadviseur voor Infrastructuur en Stad Rients Dijkstra is verantwoordelijk voor de kwestie mobiliteit, zelf houdt Luiten zich bezig met water en landschap. Een omvangrijke en urgente opgave – de kans op extreme hoeveelheden neerslag en overstromingen neemt immers toe. Wat de gevolgen kunnen zijn bij onvoldoende voorzorgsmaatregelen, zagen we afgelopen winter in het zuidwesten van Engeland.

Het antwoord op het wassende water is het Deltaprogramma, waarin de nationale ambitie is vastgelegd om watersystemen toekomstbestendig te maken. Dit jaar is wat dat betreft spannend: in september wordt het programma aan de Tweede Kamer voorgelegd. Het gaat om beslissingen over decennialange prognoses, risicoanalyses en enorme investeringen. “Zeer complexe materie, zeker als het gaat om de vertaalslag naar de ruimtelijke dimensie”, zegt Luiten. Wat dat betreft hoopt hij dat de biënnale zal ‘prikkelen’, bijdragen aan nieuwe inzichten.

Ruimte voor de Rivier en de Afsluitdijk
Wat zijn de grote waterprojecten voor Nederland? Luiten’s top drie: Ruimte voor Rivier, de nieuwe Afsluitdijk en het eiland Marken, omdat ze ‘alle schaalniveaus beslaan en buitengewoon innovatief zijn’. Bij de eerste twee is hij betrokken als voorzitter van het bijbehorende kwaliteitsteam.

Opvallend is dat in deze projecten de houding ten opzichte van het water veel minder defensief is dan zestig jaar geleden, toen de plannen voor de Deltawerken werden gemaakt. “Het mooie van het programma Ruimte voor Rivier is juist dat het niet de zoveelste dijkversterking is”, legt Luiten uit. “Rond Nijmegen, Deventer en de Biesbosch vergroten we de capaciteit van rivieren in de bedding en de uiterwaarden. Tegelijkertijd creëren we nieuwe gebieden voor natuur en recreatie, er ontstaan nieuwe stads- en dorpsfronten aan de rivier, we maken werk van de vormgeving van bruggen, sluizen en gemalen.”

Ook bij de Afsluitdijk wordt niet gekozen voor drastisch ophogen; de dijk wordt ‘overslagbestendig’ gemaakt. In de toekomst mag bij heftige storm best water over het dijklichaam heen slaan, als die daardoor maar niet beschadigt. Concreet betekent het dat de Afsluitdijk verstevigd en opnieuw geprofileerd wordt. Daarnaast wordt een aantal grote gemalen bijgebouwd, om water te lozen naar de Waddenzee. Voorheen werd dat bij eb gedaan, voortaan moet het ook bij hoog tij kunnen. Luiten: “De uitdaging wordt om de schoonheid van die prachtige slanke dijk te bewaren en nog beter beleefbaar te maken, terwijl alle eisen van het Rijk en de wensen van de provincie, de natuurbescherming en de sportvisserij geïntegreerd worden.” Het masterplan voor de gewenste beeldkwaliteit is ontworpen door architect Paul de Ruiter en Feddes/Olthof landschapsarchitecten.

Eiland Marken
Project nummer drie betreft de toekomst van het eiland Marken, waarvan de dijken zijn afgekeurd, terwijl de lokale bevolking zich verzet tegen ophogen. Nu wordt gediscussieerd over een nieuw concept: ‘meerlaagse veiligheid’. Het idee is dat als het water een deel van het eiland zou mogen overstromen en de bewoners bijtijds kunnen vertrekken de dijken misschien niet zo rigoureus hoeven te worden verstevigd. Momenteel werkt een consortium van ingenieurs, landschapsarchitecten en een communicatiebureau een aantal scenario’s uit, Luiten is betrokken als adviseur van de opdrachtgevers.

Het Markermeer is onderwerp van een van de ‘Making Projects’ tijdens de biënnale, voorgedragen op initiatief van de ministeries van Infrastructuur en van Economische Zaken. De twee andere ateliers gaan over herbestemming van rijkserfgoed en energietransitie.

Architectenweb is mediapartner van de Internationale Architectuur Biennale Rotterdam (IABR). De biënnale vindt plaats van 29 mei tot en met 24 augustus 2014 en heeft de (onlangs gerenoveerde) Kunsthal als thuisbasis. Het thema ‘Urban by Nature’ wordt onder leiding van curator en landschapsarchitect Dirk Sijmons via verschillende tentoonstellingen en evenementen uitgewerkt.

Trefwoorden

water urban by nature eric luiten rijksadviseur voor landschap en water ruimte voor de rivier iabr

1	Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij woensdag, 20 november
2	Een houten villa genesteld in het bos donderdag, 21 november
3	Museum Kruithuis ’s-Hertogenbosch officieel geopend na zorgvuldige transformatie dinsdag, 19 november
4	Team onder leiding van KAAN Architecten ontwerpt geavanceerd onderzoeksgebouw in Lausanne maandag, 18 november
5	Sereen toevluchtsoord hoog boven de stedelijke drukte woensdag, 20 november

Gerelateerde nieuwsberichten

S&P waarschuwt voor klimaatverandering

16 mei 2014

'Ontwerper moet meer weten van waterveiligheid'

15 mei 2014

Rivierengebied herdenkt hoogwater 1995

19 januari 2015

Video: introductie IABR-2014-

9 mei 2014

Deltares: ‘Gebruikmaken van natuurlijke systemen’

1 mei 2014

Waddeneilanden werken aan duurzaamheid

24 augustus 2015

‘Meer aandacht voor gevolgen overstromingen’

16 juli 2014

Masterplan Beeldkwaliteit voor Afsluitdijk af

18 mei 2015

Roosegaarde ontwerpt 'Icoon Afsluitdijk'

18 december 2014

Het Nieuwe Instituut bouwt Yourtopia-paviljoen

15 april 2014

‘Dijkverzwaring als aanjager stedelijke ontwikkeling’

29 april 2014

Aanbesteding voor Afsluitdijk van start

24 november 2016

IABR maakt projecten hoofdtentoonstelling bekend

25 april 2014

Druk programma tijdens IABR-2014-

23 mei 2014

Schultz wil hulp bij waterproblemen leiden

2 juni 2014

Aboutaleb wil belasting waterveiligheid

17 juni 2014

Waterschap gaat geotextiel in dijk testen

17 september 2014

IABR-2014: landschap als ecologisch medicijn

30 mei 2014

Royal HaskoningDHV: Wateropgaven zijn vakoverstijgend

25 april 2014

De Urbanisten: Klimaat en leefbaarheid tegelijk aanpakken

15 april 2014

Luiten en Dijkstra nieuwe Rijksadviseurs

4 juli 2012

IABR–2014–: ecologie van de stad

17 maart 2014

IABR 2014 zoekt projecten

3 mei 2013

‘Oplossen milieuproblemen begint in de stad’

5 februari 2014

Contract Schieblock minstens vijf jaar verlengd

19 maart 2014

Ovink: ‘Rebuild by Design is vooral cultureel proces’

11 april 2014

Maarten Hajer hoofdcurator IABR-2016-

2 september 2014

Drie natuurprojecten bij Oisterwijk afgerond

8 mei 2014

Geuze: ‘Op de hoger gelegen grond blijken de rijken te wonen’

23 mei 2014

Afsluitdijk krijgt flinke opknapbeurt

12 mei 2015

Nederland investeert twintig miljard in Deltaplan

16 september 2014

Nederland wordt waterexpert van Wereldbank

13 oktober 2014

LOLA: ‘Dijk is belangrijkste uitvinding BV Nederland’

7 april 2014

Rotterdam-Maaskantprijs voor 'makers' Ruimte voor de Rivier

26 september 2018

'De rivier laat niet met zich sollen'

27 januari 2020

Overheden steken 235 miljoen in verbetering Maas

9 september 2020

Eric Luiten aangesteld als nieuwe Politiebouwmeester

14 september 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Meerstemmige geschiedenis en toekomst architectuur centraal tijdens symposium

22 november, 3:50

Op maandag 2 december organiseert Arcam in Pakhuis de Zwijger Amsterdam het symposium Hervertellingen. Het symposium draait om het meerstemmiger maken van de geschiedenis en toekomst van de Amsterdamse architectuur.

Tijdelijke woningen voor Oekraïense vluchtelingen en starters in Eemnes

22 november, 1:46

In Eemnes zijn ruim veertig tijdelijke woningen voor Oekraïense vluchtelingen en jonge starters naar ontwerp van Studio Selva opgeleverd. Met name in het ontwerp voor openbare ruimte naar manieren gezocht om het gemeenschapsgevoel te bevorderen.

De Warren ontvangt Ammodo Architecture Award

22 november, 10:48

De Ammodo Architecture Award is een nieuwe internationale architectuurprijs om de wereldwijde ontwikkeling van toonaangevende sociaal en ecologisch verantwoorde architectuur te stimuleren.

Een houten villa genesteld in het bos

21 november, 5:31

Het ontwerp van Kumiki Architecture voor Bosvilla Oostvoorne is erop gericht dat de familiewoning als het ware opgaat in de natuur. De volumes van de benedenverdieping liggen iets verzonken en de gevel is bekleed met gebrand hout.