Shift: "Sportvoorzieningen in stad moet je hybridiseren"

30 september 2013, 18:27

Afgelopen week opende in Het Nieuwe Instituut de kleine tentoonstelling Studio Sport. De afgelopen twee jaar heeft Shift ontwerpend onderzoek gedaan naar manieren om sportfaciliteiten beter te integreren in de openbare ruimte. In de tentoonstelling presenteert het bureau zes casestudies – waarvan onderdelen mogelijk realiteit worden.

Tekst Michiel van Raaij

In het stedelijk landschap lijden sportfaciliteiten momenteel onder ‘vereilandisering’
en ‘verinterieurisering’, stelt architect Harm Timmermans van Shift. In de periode voor de Tweede Wereldoorlog waren sportvoorzieningen nog vaak opgenomen in stedelijke bouwblokken. Maar in de periode na de oorlog werden ze steeds vaker verdrongen naar de rafelranden van de stad.

Juist in het naoorlogse Nederland werd sport door de overheid echter ook omarmd: sport zou de burger verheffen, gezond houden en daarbij de sociale cohesie bevorderen. Timmermans legt uit dat deze idealen echter samengingen met een verlangen om via sport letterlijk aan de stad te ontsnappen. Met de modernistische functiescheiding – wonen, werken, recreëren – verdwenen de sportvoorzieningen uit het oog van de ruimtelijk ontwerpers.

Uitzonderingen daargelaten hebben beleidsmakers binnen de ruimtelijke ordening nog altijd een blinde vlek voor sport, vindt architect Oana Rades. Twee jaar geleden diende Shift daarom een onderzoeksvoorstel in bij het Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie (toen natuurlijk nog anders geheten) en dit werd gehonoreerd. Voortbouwend op bestaand onderzoek naar de plek van sport in de stad, richtte het architectenbureau zijn ontwerpend onderzoek op de ontwikkeling van een toolbox om sportvoorzieningen beter te integreren in de openbare ruimte.

Zes casestudy’s
Om het ontwerpend onderzoek te gronden in de praktijk vroeg Shift de gemeenten Rotterdam, Den Haag en Amsterdam om casestudy’s voor te stellen. “We boden ze een gratis ontwerp aan”, vertelt Rades: “Daar werd natuurlijk enthousiast op gereageerd.” In totaal heeft het bureau zes casestudy’s uitgewerkt. Een deel hiervan blijft vrij dicht bij de door de betreffende gemeente gestelde vraag, legt architect Thijs van Bijsterveldt uit, anderen zijn wat meer ‘unsolicited’.

Het voorstel om de Binnenrotte in het centrum van Rotterdam op de dagen dat er geen markt is met allerlei bewegende delen te transformeren tot een enorm sportpark, is een voorbeeld van zo’n ‘unsolicited’ casestudy. Zulke plannen zijn vooral bedoeld om de mogelijkheden te schetsen, legt Van Bijsterveldt uit: met bewegende delen is de openbare ruimte op verschillende momenten op verschillende manieren te gebruiken.

In iedere casestudy heeft Shift een ander ontwerpinstrument op zijn toepasbaarheid getoetst. Op de groenstrook naast De Peperklip in het Rotterdamse Feijenoord verbindt een lange pergola ‘formele’ sportvelden met een sporthal met ‘multipleinen’. Zo vormen de verschillende onderdelen van het sportpark een architectonische eenheid en worden ze op elkaar betrokken. Maar de pergola zelf kan in de ogen van de architecten ook allerlei andere functies vervullen. Door een veldje alleen al een dak te geven - niet meer - is het in het Nederlandse klimaat al veel vaker te gebruiken. Ook kan er in de pergola verlichting opgenomen worden om de dagen kunstmatig te verlengen.

Intensivering en verbreding
Thema’s die in alle casestudy’s terugkomen zijn die van de programmatische intensivering en programmatische verbreding. Door de sportfaciliteiten technisch te verbeteren – door toevoeging dak en kunstlicht, door toepassing van kunstgras, etcetera - kunnen ze intensiever gebruikt worden en kan het aantal velden verminderd worden.

Hoe deze strategie uitpakt bij een traditioneel opgezet sportcomplex heeft Shift onderzocht in de Haagse wijk Escamp. Bij deze casestudy zet het bureau de bovendien hoogteverschillen in het landschap in om natuurlijke lopers en tribunes te maken. Andere casestudy’s betreffen Beach City bij het havenhoofd van Scheveningen en de Amsterdamse Sportas haaks op de Zuidas.

Skatepark Westblaak
Voor het Rotterdamse skatepark Westblaak heeft Shift tenslotte een ontwerp gemaakt voor een skatepark dat niet meer uit individuele sportvoorzieningen bestaat, maar dat daadwerkelijk geïntegreerd is in de openbare ruimte. Door de rand van dit skatepark verschillende profileringen mee te geven, kan het door meer groepen gebruikt worden. Lange banken voorzien de werknemers van de omringende kantoorgebouwen in hun lunchpauze bijvoorbeeld van een zitplaats.

Tijdelijke kunstwerken, waar ook op geskate kan worden, verbinden het skatepark met de cultuur in de wijk eromheen – De Witte de Withstraat, Boijmans van Beuningen, Het Nieuwe Instituut en de Kunsthal liggen op steenworp afstand. “Om sportvoorzieningen te integreren in de openbare ruimte, moet je deze hybridiseren”, van Van Bijsterveldt de visie van Shift samen.

Vervolg?
In betrekkelijk korte tijd heeft Shift een indrukwekkend onderzoek uitgevoerd. Van de casestudy’s zal er geen uitgevoerd worden zoals deze door het bureau is getekend, maar met de ontwikkelde concepten is Shift er wel in geslaagd met alle betrokken gemeenten en enkele sportverenigingen een vruchtbare dialoog op te bouwen. Deze dialoog lijkt ertoe te leiden dat onderdelen van de plannen uitgevoerd zullen worden. Aan de ontwikkelde concepten is behoefte.

Bij sommige van deze plannen zit Shift met wel drie verschillende wethouders om tafel. Nu de concepten zijn ontwikkeld, moet het bureau laten zien dat het deze door de bestuurlijke realiteit heen kan trekken, en tot realiteit kan maken.

Sportspace.eu
Om onderzoek naar de integratie van sport in de openbare ruimte, voor iedereen die bij het ontwerp van sportvoorzieningen betrokken is beschikbaar te stellen, heeft Shift de verschillende casestudy’s samen met een serie voorbeeldprojecten gedocumenteerd in een website: www.sportspace.eu

De website is een gezamenlijk initiatief van Shift en NOC*NSF, en is een open platform waarvoor iedereen projecten kan aandragen.

Trefwoorden

het nieuwe instituut shift harm timmermans rotterdam studio sport shift architecture urbanism michiel van raaij thijs van bijsterveldt oana rades openbare ruimte sport

1	Een gevel uit treinramen voor een onderhoudsgebouw van NS dinsdag, 20 mei
2	Team met Mecanoo en Inside Outside wint tender kavel 1A2 Sluisbuurt woensdag, 21 mei
3	Mecanoo presenteert ontwerp verbouwing Theater Hanzehof Zutphen maandag, 19 mei
4	Studio Hartzema presenteert plannen voor een nieuwe stad in Zeeland woensdag, 21 mei
5	Jaarboek Architectuur in Nederland 2024/2025 gepresenteerd donderdag, 22 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Posad, Shift en LOLA ontwerpen Beach City

10 oktober 2017

Bouw museumkwartier C-City van start

29 oktober 2014

Shift maakt verwaarloosd pand tot matroesjkahuis

15 maart 2017

Tschumipaviljoen gewikkeld in kleurfolie

13 juli 2015

Het Nieuwe Instituut viert officiële opening

31 oktober 2013

'Zwevende veerpont' voor Scheveningse haven

9 december 2013

Skatepark als onderdeel van publieke ruimte

14 juli 2016

Demontabel sportpaviljoen voor Beach Stadium

25 juli 2016

Clubgebouw voor Universiteit van Tilburg

21 juni 2011

Winnende ontwerpen Groene Kamer bekend

12 december 2011

Voorstel multifunctioneel sportplein R'dam

24 januari 2012

Architectenweb presenteert TIEN keer TIEN

30 november 2011

Charlotte Köhler Prijzen toegekend

16 mei 2012

Hip hostel met lobby voor de buurt

20 oktober 2014

Shift stelt ruimtelijke verkenning op voor museum Batavialand

26 maart 2019

Wooncomplex Domus Houthaven van Shift architecture krijgt veel collectieve faciliteiten

7 december 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Jaarboek Architectuur in Nederland 2024/2025 gepresenteerd

22 mei, 9:15

Op de cover prijkt het Hertha Mohrgebouw in Leiden, dat is gerenoveerd en uitgebreid door De Zwarte Hond. Er zijn 35 projecten geselecteerd voor het jaarboek, onderverdeeld naar hun historische context.

Voormalig kantoor in Scheepvaartkwartier Rotterdam herbestemd tot woongebouw

22 mei, 5:13

Het herontwikkelingsproject The Caland is officieel opgeleverd. V8 Architects heeft bij de transformatie gestreefd naar een tijdloos gevelontwerp, dat aansluit bij het klassieke straatbeeld in de omgeving.

Wachten in een compositie als van Mondriaan

22 mei, 4:19

De eerste fase van Schiphol Lounge 2, een ontwerp van Beyond Space, is voltooid. De twee zitgebieden van de wachtruimte vertonen een harmonieuze opzet in lijnen en vlakken.

Woongebouw 70lux markeert de entree tot het stadshart van Zoetermeer

22 mei, 12:41

Dal Architecten ontwierp het statige woongebouw 70lux met een klassieke opbouw in een hoge plint, een stedelijke laag en een torenvolume, voorzien van opvallende dieptesprongen.

Zuid-Holland wil in 2027 besluit over uitbreiding Maasvlakte in zee

22 mei, 12:23

Het havengebied is in de afgelopen zeventig jaar al twee keer vergroot door voor de westkust grote hoeveelheden zand op te spuiten.

Rekenkamer: begroting verbouwing Binnenhof ‘onrealistisch laag’

22 mei, 9:44

Toenmalig minister Stef Blok van Wonen presenteerde het oorspronkelijk budget van 475 miljoen euro zonder dat er een ontwerp lag.

Kamer niet gerust op betaalbaarheid stadsverwarming in nieuwe wet

21 mei, 11:36

Voor huishoudens is de mogelijkheid van hoge kosten momenteel reden om geen aansluiting op de lokale stadsverwarming te willen.

Nieuwe editie van de Architecten Wielerkoers

20 mei, 2:45

Architecten met een passie voor (interieur)architectuur én voor fietsen kunnen hun hart ophalen bij de derde editie van de Architecten Wielerkoers, op donderdag 4 september 2025.

Nieuwe Rotterdamse aanpak woningbouw: meer snelheid, minder regels en heldere keuzes

20 mei, 9:49

Met kortere procedures, minder regels en duidelijke kaders voor ontwikkelaars en bouwers wil Rotterdam sneller betaalbare woningen bouwen, zonder in te leveren op kwaliteit of duurzaamheid.